EFSA onder vuur na twijfel over glyfosaat-studies

Glyfosaat, het belangrijkste bestandmiddel van onkruidverdelger Roundup, mag in Europa nog altijd verkocht worden. Die beslissing door het Europees Voedselagentschap (EFSA) in 2017 was omstreden. Het Europees Parlement was het er niet mee eens en ook niet alle EU-landen zaten op dezelfde lijn. Het EFSA oordeelde dat glyfosaat niet kankerverwekkend was voor de mens, terwijl het internationaal Agentschap voor Kankeronderzoek IARC van de WHO oordeelde dat het dat 'waarschijnlijk' wel was.

Wetenschappelijke studies vanuit de industrie

Het EFSA nam zijn beslissing op basis van geheime wetenschappelijke studies die de industrie had aangeleverd. Volgens het EFSA moesten die studies geheim blijven om de commerciële belangen van de bedrijven die de studies lieten uitvoeren, zoals Monsanto en Bayer, te beschermen. Daarop stapten vier EU-parlementsleden, onder wie Bart Staes (Groen), naar het Europees Hof van Justitie. Die oordeelde dat de studies openbaar moesten worden gemaakt. EFSA stelde ze onder meer ter beschikking van Sumofus, een ngo die campagnes voert om bedrijven verantwoordelijk te houden voor zaken als klimaatverandering, mensenrechten en corruptie.

Op vraag van Sumofus onderzochten de twee Oostenrijkse toxicologen - Armen Nersesyan en Siegfried Knasmueller, professoren van het kankerinstituut van de Medische Universiteit van Wenen - of het EFSA op basis van de studies een zinvol oordeel kon vellen over de kwestie of glyfosaat kankerverwekkend is. Het antwoord is overtuigend negatief. “Het EFSA nam genoegen met studies van lage kwaliteit, er werden eenvoudige labtests verkozen boven studies met proefdieren en het onderzoek werd ook gericht op verkeerde organen”, klinkt het bij de onderzoekers.

“Van de 53 studies waarop het EFSA zich baseerde om glyfosaat toe te laten op de Europese markt, zijn er maar twee die volledig voldoen aan de normen die internationaal vastgelegd zijn om de schadelijkheid van chemische stoffen te onderzoeken”, concluderen de Nersesyan en Knasmueller. “Zeventien voldoen gedeeltelijk, de meerderheid (34) is van zo'n slechte kwaliteit dat ze waardeloos zijn.”

Hun onderzoek werpt (opnieuw) grote vragen op over hoe streng of hoe laks de autoriteiten, de Duitse overheidsdienst Bundesamt für Risikobewertung (BfR) en het  EFSA, te werkgingen bij de risicobeoordeling van het bestrijdingsmiddel. Een vraag die opnieuw actueel wordt, nu glyfosaat opnieuw beoordeeld moet worden. Het EFSA zelf laat weten dat ze nog niet kan reageren op de studies/nieuwe analyse van Knasmueller.

Doodsteek voor glyfosaat in Europa?

Voor Europees parlementslid Sara Matthieu (Groen) toont het onderzoek aan dat de EU snel komaf moet maken met bestrijdingsmiddelen zoals glyfosaat. “Het landbouwmodelmodel met gewasbeschermingsmiddelen zoals glyfosaat moet dringend op de schop”, reageert ze. “Producten die ons en het milieu vergiftigen moeten we verbieden. Op basis van dit bewijs en deze onbetrouwbare studies kunnen we glysofaat in Europa de doodsteek geven. Dankzij de rechtszaken van ngo's en de groene fractie hebben we de onbetrouwbare studies openbaar gemaakt voor Europese burgers. Een snel verbod op glyfosaat is de logische volgende stap.”

De Groen-politica roept de Europese Commissie op om zich uitsluitend te baseren op ‘transparante en betrouwbare studies’. “Rapporten betaald door Monsanto en lobbyisten slaan de geloofwaardigheid van het EFSA aan diggelen”, besluit Matthieu. “Tijd om de gezondheid van Europese burgers ernstig te nemen.”

Vergelijking met oude toelatingscriteria

De procedure om de toelating van glyfosaat in Europa te hernieuwen, is ondertussen wel aan de gang. “De fabrikanten hebben nu nieuwe studies ingediend om aan de nieuwe toelatingsvoorwaarden te voldoen”, weet Maarten Trybou, diensthoofd Gewasbeschermingsmiddelen en Bemestingsproducten bij de FOD Volksgezondheid. “Die worden nu onderzocht door het EFSA, die hun bevindingen begin september zullen rapporteren. Dat is het moment om te reageren en constructief mee te werken aan een evaluatie. Wat er nu gebeurt, is dat de oude criteria toegepast worden op het nieuwe dossier, maar dat is niet aan de orde.”

 Volgens Trybou liet Sumofus het dossier evalueren volgens de criteria die in 2015 van toepassing waren, maar dit voor een dossier ingediend in 2012. “Dat is totaal ongepast”, klinkt het. “De criteria van het moment van indiening moeten worden gevolgd. Het is net de bedoeling van de lopende vernieuwingsprocedure, rekening houdend met de nieuwe studies die de fabrikanten hebben ingediend, om te checken of er nog wordt voldaan aan de huidige criteria. We kunnen nu nog niet vooruitlopen op de situatie.”