Een bacterie met een reputatie: hoe de sector salmonella aanpakt
duidingSinds vorige week onderzoekt het gerecht hoe eieren die mogelijk met salmonella besmet zijn toch op de markt zijn beland, ondanks blokkeringen door het Voedselagentschap. De zaak zet de aandacht rond de hardnekkige bacterie opnieuw op scherp. De bestrijdingsaanpak zorgt ervoor dat besmettingen vandaag gelukkig eerder uitzondering dan regel zijn. “Maar het blijft een geducht probleem voor pluimveebedrijven”, aldus Dierengezondheidszorg Vlaanderen (DGZ). Hoe geraakt salmonella een stal binnen, en wat gebeurt er als een bedrijf positief test?
Sinds vorige week loopt er een gerechtelijk onderzoek naar mogelijk met salmonella besmette eieren die op de markt zouden zijn terechtgekomen. Het Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen (FAVV) riep ondertussen alle eieren terug.
Woensdagnamiddag arresteerde de onderzoeksrechter de 31-jarige zaakvoerder. "Er werd vastgesteld dat de verantwoordelijke zijn afnemers niet correct geïnformeerd heeft", stelt het parket. "Bovendien zou hij ook na de start van het gerechtelijk onderzoek en de blokkering van het bedrijf afgelopen vrijdag, deze week nog eieren hebben uitgeleverd aan afnemers."
De man werd intussen verhoord en vervolgens weer vrijgelaten. Zelf ontkent de pluimveehouder via zijn advocaat alle schuld. “Hij ontkent en blijft ontkennen dat hij ook maar ooit frauduleus zou gehandeld hebben. Er zijn misschien zaken die administratief misgelopen zijn, dat kan overal gebeuren, maar dat is niet met een bedrieglijke intentie gebeurd. Hij is geen fraudeur.”
Het gerechtelijk onderzoek wordt intussen voortgezet het bedrijf in kwestie blijft voorlopig geblokkeerd. Ook het FAVV zet zijn eigen onderzoek verder.
Salmonella komt niet enkel en alleen in de pluimveesector voor, ook varkens zijn gevoelig voor salmonella
Wat is salmonella?
Salmonella is een bacterie waarvan meer dan 2.500 verschillende varianten, de zogenoemde serotypes, van bestaan. Dieren worden meestal niet ziek van salmonella. Bij mensen kan salmonella voedselvergiftiging veroorzaken.
Salmonella Enteritidis is het meest voorkomend salmonella-serotype. Hiervoor geldt een verplichte vaccinatie bij leghennen en ouderdieren in vermeerderingsbedrijven, die bevruchte eieren produceren waaruit kuikens komen. In mindere mate komt ook het type Salmonella Typhimurium vaak voor. De vaccinatie hiervan is vrijblijvend. “Bij beide types geldt een meldingsplicht en moeten er stappen gezet worden om ze te bestrijden”, vertelt Martijn Chombaere van Landsbond Pluimvee.
Salmonella komt overigens niet alleen bij kippen voor. Elk dier kan het krijgen, maar de pluimvee- en varkenshouderij zijn beduidend gevoeliger voor besmettingen. “Varkens en pluimvee hebben een maagdarmsysteem waar de bacterie goed in gedijt, verder is de omgeving van deze intensievere systemen ook ideaal voor salmonella”, duidt het FAVV. “De varianten bij varkens en kippen zijn ook gevaarlijker voor de mens.”
“Beide dieren zijn even gevoelig voor salmonella, maar het risico van een besmetting voor de mens is door eieren wel hoger bij kippen dan varkens. Eieren worden veel vaker rauw gebruikt in bereidingen dan rauw varkensvlees. Vandaar dat er altijd meer toezicht en maatregelen zijn geweest voor salmonella in de pluimveesector”, aldus het FAVV.
Hoe komt salmonella in de kippenstal binnen?
“Salmonella is een geducht probleem voor pluimveebedrijven”, laat DGZ weten. Er zijn heel wat manieren waarop de salmonella-bacterie de stal binnenkomt. Aangezien salmonella van mens op dier kan overgedragen worden, is er altijd een risico dat de veehouder zelf zijn eigen pluimvee besmet. “Daarnaast zijn er ook risicofactoren zoals ongedierte of gebruiksmateriaal. Kratten of eiertrays kunnen besmet zijn waardoor salmonella de stal binnensluipt”, aldus DGZ. Eens binnen kan de bacterie zich overal nestelen, in mest, voerresten, water…
Eieren kunnen vervolgens op twee manieren besmet worden. Zo kunnen geïnfecteerde legkippen de bacterie doorgeven aan het ei, voordat de schaal gevormd is. De besmetting kan daarnaast ook uitwendig via de eischaal plaatsvinden, door bijvoorbeeld in contact te komen met besmette mest of de anus van de kip.
Hoe vaak komen salmonella-besmettingen bij mensen voor?
Uit het FAVV-jaarverslag dat deze week gepubliceerd werd, blijkt dat in 2024 negen collectieve voedselvergiftigingen te wijten waren aan de salmonella-bacterie. Daarbij werden 149 personen ziek en 20 mensen gehospitaliseerd. “Bij besmettingen is het altijd moeilijk om het verantwoordelijke voedingsmiddel aan te wijzen, omdat er bijvoorbeeld geen resten meer aanwezig zijn om te analyseren”, aldus FAVV. “In 2024 kon in twee gevallen een sterke link worden aangetoond van de betrokken voeding. Het gaat daarbij om eieren en tiramisu.”
Hoe vaak komen besmettingen in leghenbedrijven voor?
Uit een nog ongepubliceerd rapport van DGZ blijkt dat er vorig jaar 18 positieve gevallen van salmonella-besmetting waren in de leghennenhouderij. Met deze cijfers voldoet de leghennenhouderij aan de Europese normen. “Het maximum percentage van tomen volwassen leghennen dat positief is voor Salmonella Enteritidis en Salmonella Typhimurium mag maximum twee procent bedragen”, aldus Van Raemdonck. “Bij de fokbedrijven en braadkippenhouderij ligt het plafond voor te bestrijden serotypes op één procent.”
“De pluimveesector scoort de laatste tien tot vijftien jaar eigenlijk zeer goed”, aldus Wouter Wytynck, pluimvee-expert van Boerenbond. De verplichte vaccinatie en een zeer uitgebreid controlesysteem zijn hier de basis van. “De bioveiligheid rond salmonella is ook goed doorgedrongen bij onze pluimveehouders.”
Wordt er genoeg gecontroleerd?
Vanwege het hoge besmettingsrisico wordt de pluimveehouderij nauwgezet gemonitord. Bij vermeerderingsbedrijven wordt er om de twee weken getest. “Deze frequentie wordt aangehouden omdat de resultaten van een test pas na enkele dagen bekend zijn. Door vaak te testen, kunnen besmette eieren nog uit de broedkamers gehaald worden en wordt voorkomen dat een met salmonella besmet kuiken geboren wordt”, aldus Chombaere.
Na geboorte van het kuiken wordt een “donsonderzoek” uitgevoerd alvorens de dieren de broeierij verlaten. “Als ze vervolgens bij een pluimveehouderij binnenkomen ondergaan de dieren nog eens een ingangscontrole”, vervolgt Chombaere. Daarna worden de leghennen om de 15 weken gecontroleerd tot het einde van de productieronde.
In de braadkippenhouderij wordt bij de ingang een controle uitgevoerd en drie weken voor het slachten.
Leghenbedrijven met salmonella worden verplicht om hun eieren naar de verwerker te sturen. Daar wordt de bacterie gedood door middel van een warmtebehandeling
Wat als uit de vele testen blijkt dat een kip salmonella heeft?
Leghennenbedrijven waar salmonella van een te bestrijden serotype is aangetroffen, zijn niet verplicht om hun dieren te ruimen. De eieren mogen dan wel niet meer als verse eieren worden verkocht. “Bedrijven met een positieve salmonella-status worden verplicht om de eieren tot het einde van de productie naar de verwerking te sturen. Daar worden ze door middel van een warmtebehandeling gepasteuriseerd. Hierdoor wordt de salmonella-bacterie vernietigd en is er geen risico meer”, duidt Wytynck. Eens de productieronde voorbij is, moet de volledige stal grondig gereinigd en gedesinfecteerd worden. Wanneer er geen salmonella meer aanwezig is, kunnen er terug nieuwe legkippen opgezet worden.
Voor vermeerderingsbedrijven geldt wel een opruimingsplicht. Bij een besmetting moet het bedrijf binnen de maand geruimd worden. Hiervoor krijgen pluimveehouders een compensatie vanuit het sanitair fonds.
Beeld: VLAM
