Duurzame palmolie is volgens ngo's een mythe

Zelfregulerende initiatieven in de palmoliesector slagen er niet in echt verandering te brengen in de desastreuze gevolgen die de productie van palmolie met zich meebrengt. Dat is de teleurstellende conclusie van een nieuw rapport van Oxfam, 11.11.11, FIAN, AEFJN, Justice et Paix en CNCD-11.11.11. Volgens de ngo’s blijven ontbossing, mensonwaardige arbeidsomstandigheden, milieuvervuiling en landroof eerder regel dan uitzondering. Zij dringen aan op Europese regelgeving om het probleem aan te pakken.

Palmolie is momenteel de meest gebruikte plantaardige olie en dat is allesbehalve goed nieuws voor mens en milieu, stelt het rapport. Volgens de ngo's leidt de industriële teeltwijze onder meer tot tropische ontbossing en klimaatverandering, terwijl het productiemodel gepaard gaat met ernstige vormen van uitbuiting en landroof. In gebieden waar palmplantages goed gedijen, zoals Indonesië en Maleisië, verdwijnen grote stukken regenwoud.

Omdat de consument zich meer en meer bewust is van deze problemen, riep de sector verschillende vrijwillige initiatieven in het leven. Het belangrijkste is de Roundtable on Sustainable Palm Oil (RSPO). In België organiseerde de sector zich in 2012 in de Belgian Alliance Sustainable Palm Oil (BASP). De ledenbedrijven gebruiken sinds december 2015 enkel nog RSPO-gecertificeerde duurzame palmolie in hun voedingsproducten bestemd voor de Belgische markt. In realiteit slagen zulke vrijwillige initiatieven er echter onvoldoende in om de gekende problemen aan te pakken.

"Het is misleidend om te spreken over duurzame palmolie wanneer op het terrein sprake blijft van grote problemen, ook bij RSPO-bedrijven. De consument kan niet weten of de palmolie in zijn of haar product écht duurzaam geproduceerd is", zegt Bogdan Vanden Berghe, algemeen directeur bij 11.11.11. De RSPO-norm is in de praktijk niet waterdicht, wat volgens de auteurs te maken heeft met externe auditeurs die betaald worden door de bedrijven die ze moeten controleren en de terughoudendheid om sancties op te leggen aan bedrijven die zich uit vrije wil lid maakten. Zoveel mogelijk bedrijven aan boord krijgen, lukt niet als de drempel te hoog gelegd wordt.

Het probleem met BASP is dan weer dat de alliantie enkel de voedingsfederaties en negen bedrijven omvat, terwijl heel wat andere belangrijke actoren ontbreken. De cosmeticasector is wel aangesloten, maar heeft zich nergens toe verbonden. De transportsector, die palmolie in toenemende mate benut als biobrandstof, is helemaal niet aangesloten. Een steekproef toonde daarnaast aan dat verschillende bedrijven die onder de federaties vallen toch nog niet-gecertificeerde palmolie gebruiken. Knack ging in een weekendbijdrage dieper in op alle problemen die door de ngo's blootgelegd worden.

De Belgische alliantie van palmoliegebruikers reageert dat de leden-bedrijven tegen 2020 nog een stap verder willen gaan in hun engagement. Ze willen niet alleen palmolie die RSPO-gecertificeerd is, maar gaan ook meer zekerheid inbouwen dat de productie niet gebeurde in ontboste gebieden. Vanuit BASP wordt benadrukt dat geen enkele andere plantaardige olie met palmolie kan wedijveren en in dezelfde grote hoeveelheden beschikbaar is. “Alternatieven betekenen niet noodzakelijk beterschap. Onderzoek toont aan dat palmolie de grondstof is waarvoor het bedrijfsleven het verst staat om ontbossing tegen te gaan.”

De ngo's pleiten voor een uniform en publiek gecontroleerd mechanisme van certificering. Niet-duurzame palmolie moet uitgesloten worden van de Europese markt. Ook het Europees Parlement vroeg in het najaar van 2017 om de sector te reguleren. België moet als belangrijke speler in de EU het voortouw nemen, vinden ze. Ons land is namelijk de op vier na grootste importeur en de op één na grootste importeur per inwoner in Europa in de palmoliehandel. De Belg gebruikt gemiddeld 40 liter palmolie per jaar in de vorm van onder meer kant-en-klare maaltijden, chocopasta, koekjes, chips, cosmetica maar ook biobrandstoffen

Meer info: Duurzame palmolie, een mythe?