Duurzame landbouw zoekt alternatief financieel systeem

De gangbare landbouw zit volgens Wervel, de Werkgroep voor Rechtvaardige en Verantwoorde Landbouw, gevangen in een financieel systeem dat bedrijven dwingt te groeien en te investeren om te kunnen overleven. Wervel gelooft dat het anders kan: duurzaam sparen en beleggen, en alternatieve financieringsvormen zoals renteloos lenen, crowdfunding en complementaire munten.

Het financieringsmodel zoals we dat vandaag kennen, vormt een belemmering voor de uitbouw van een duurzame landbouw. Dat schrijft Wervel in haar meest recente Wervelkrant. "Van landbouwers die leningen aangaan, wordt verwacht dat ze de productie opdrijven omdat de prijzen zullen dalen en de toekomst in de grootschaligheid ligt." Daarbij komt nog dat sommige banken speculeren op landbouwproducten, een fenomeen dat sinds de financiële crisis couranter is geworden, aldus Wervel, verwijzend naar de wereldwijde prijsstijging van de voedselprijzen in 2008, met grote hongersnoden tot gevolg.

Ons huidig economisch model is succesvol, in die zin dat het welvaart en rijkdom heeft gebracht in het Westen. Maar op andere vlakken berokkent dit model behoorlijk wat schade. Daarom pleit Wervel voor een nieuw economisch systeem waarbij waarden als samenwerking, altruïsme en ecologie zouden moeten primeren.

Wervel haalt geldexpert Bernard Lietaer aan, die in een recent rapport van de Club van Rome stelt dat we duurzaamheid niet kunnen aanpakken met een monopolie van één soort geld. Lietaer pleit voor een evolutie naar een financieel ecosysteem van verschillende complementaire munten, nodig voor een veerkrachtige ecologische economie.

De organisatie deelt dan ook de uitgangspunten van economen als Tim Jackson en Herman Daly, die een economisch model voorstellen dat niet meer gebaseerd is op groei, maar op welzijn. Op een eindige planeet is ook groei een eindig begrip, zo luidt hun uitgangspunt.

Maar wat zijn de alternatieven? Er zijn verschillende opties, zo blijkt. Vanuit de overheden kunnen schadelijke investeringen vermeden worden, moet speculatie op voedsel verboden worden en moeten spaar- en investeringsbanken uit elkaar gehaald worden. Burgers en middenveldorganisaties kunnen daarbij de nodige druk uitoefenen om regeringen zover te krijgen.

Als spaarder kunnen we kiezen voor banken met een duurzaam investeringsbeleid en zo mee bepalen waar onze samenleving naartoe evolueert. De Nederlandse Triodos-bank steekt er met kop en schouders bovenuit, maar ook andere banken bieden duurzame spaarformules aan, aldus Wervel. Daarnaast kan je ook direct intekenen op aandelen van bijvoorbeeld Oxfam Fairtrade cvba of de coöperatieve, duurzame energieproducent Ecopower. Intekenen op aandelen kan ook indirect, via bijvoorbeeld Alterfin, Incofin, Hefboom of Crédal.

Een ander duurzaam alternatief, dat bovendien ook specifiek op de landbouwsector is gericht, is het Biogrondfonds. Doel van het fonds is om de duurzame toegang tot landbouwgrond te verzekeren voor professionele biolandbouwbedrijven. Het fonds biedt een antwoord op de vaak moeilijke zoektocht van startende boeren naar een beschikbaar lapje landbouwgrond.

Het Biogrondfonds onttrekt de gronden bovendien aan de speculatieve economie en brengt ze onder in een collectieve eigendomsstructuur. Het project werd in 2011 opgestart door LandInZicht, het CSA-netwerk, Landwijzer en het Centrum voor Duurzame Ontwikkeling en geeft mensen de kans ook als financier een duurzame, lokale landbouw te ondersteunen. In de herfst van 2013 zal het fonds starten met de communicatiecampagne.

Als laatste concrete alternatief stelt Wervel het coöperatieve financieringsmodel voor, waarbij meerdere aandeelhouders zich op verschillende manieren achter een project kunnen scharen. Zo is Netwerk Rentevrij bijvoorbeeld een kredietverlenende coöperatieve die renteloze leningen geeft aan organisaties met een maatschappelijke meerwaarde. Haar aandeelhouders zijn Fairfin, Ethias, Triodos, KBC, de provincies, het Kringloopfonds en particulieren.

Ook crowdfunding is een vorm van coöperatieve financiering: ondernemers bieden hun project aan, vaak via een online platform. Het idee is dat veel particulieren een klein bedrag investeren om zo het hele project te financieren. Socrowd is zo’n platform, en heeft volgens Wervel ook potentieel om ons landbouwmodel te verduurzamen. Het succes van dergelijke initiatieven illustreert het draagvlak voor een grotere maatschappelijke rol van geld, aldus nog Wervel.

Meer info: Wervelkrant