Dilemma's voor financiering EU na 2027: Blijft landbouwbudget behouden?
nieuwsEen gekortwiekte Europese begroting, hogere nationale bijdrages of nieuwe eigen Europese inkomsten? Dat dilemma heeft de Europese Commissie de lidstaten voorgeschoteld bij de aftrap van het debat over de nieuwe meerjarenbegroting vanaf 2028 en de terugbetaling van het coronaherstelprogramma NextGenerationEU. Omdat landbouw zowat de grootste uitgavenpost is voor Europa, staat er veel op het spel voor de sector.
Hoe extra uitgaven coronapandemie terugbetalen?
De lidstaten waren volop aan het onderhandelen over de lopende meerjarenbegroting tot 2027 toen de coronapandemie hun economieën nagenoeg tot stilstand bracht. Om te herstellen van die klap, werd bovenop de meerjarenbegroting van zo'n 1.200 miljard euro een relancefonds van 800 miljard euro aan subsidies en leningen voor de lidstaten in stelling gebracht. Daarvoor ging de Europese Unie voor het eerst zelf op grote schaal geld lenen op de financiële markten.
Vanaf 2028 komt de terugbetaling van die leningen en interesten op kruissnelheid. Volgens de Commissie kan het kostenplaatje oplopen tot 25 à 30 miljard euro per jaar, wat overeenkomt met bijna 20 procent van het huidige jaarbudget. "De terugbetaling van NextGenerationEU en een EU-begroting op maat van onze ambities kan niet in evenwicht worden gebracht met stabiele nationale bijdrages en de afwezigheid van nieuwe eigen middelen", stelt de Commissie.
Om de nationale bijdrages in budgettair precaire tijden niet fors de hoogte in te jagen, pleit de Commissie opnieuw voor meer eigen middelen. Al sinds die coronadagen zijn er voorstellen voor inkomsten uit onder meer de handel in uitstootrechten, de koolstofgrenstaks en de winsten van multinationals, maar de lidstaten houden bij gebrek aan consensus de discussie af. "Het zal geen makkelijk debat worden, maar het zal deze keer echt wel gevoerd moeten worden", observeerde een diplomatieke bron.
Eén derde van budget naar landbouw?
De Commissie droomt ook van een meer flexibele en doelgerichte meerjarenbegroting. Nu ligt zowat 90 procent van de uitgaven vast voor specifieke doeleinden, programma's en nationale enveloppes voor landbouw en cohesiebeleid, nog steeds de grote slokoppen van de Europese begroting. In de huidige begrotingsperiode, die loopt van 2021 tot 2027, gaat zo’n 387 miljard euro naar het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB).
Dit bedrag komt uit twee verschillende fondsen: het Europees Landbouwgarantiefonds dat een omvang heeft van 291,1 miljard euro en het Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling (ELFPO), goed voor 95,5 miljard euro. Het ELFPO-budget omvat ook acht miljard euro uit NextGenerationEU. Met dat bedrag kunnen plattelandsgebieden de structurele veranderingen doorvoeren die nodig zijn om de doelen van de Europese Green Deal en de digitale transitie te halen. Daarnaast gaat er ook tien miljard van het Horizon Europe-programma, het onderzoeksprogramma van de EU, naar projecten over voedsel, landbouw, plattelandsontwikkeling en de bio-economie.
Er komt wel vaker kritiek op dit grote budget dat naar landbouw gaat. In een factcheck zocht VRT uit of er effectief één derde van het EU-budget naar landbouw gaat en dat blijkt min of meer te kloppen, al gaat het volgens de openbare zender eerder om 30 procent. Bovendien is dat aandeel gedaald tegenover de vorige decennia. Toen kreeg landbouw nog een groter deel van de koek, maar dat kwam omdat landbouw één van de eerste Europese bevoegdheden was. Toen Europa meer bevoegdheden kreeg, daalde het aandeel van landbouw in het budget ook. De kanttekening die daarbij moet gemaakt worden, is dat het landbouwbeleid bijna exclusief bij Europa ligt, in tegenstelling tot andere domeinen waar lidstaten meer eigen budget aan kunnen besteden. Dat zorgt dus voor een vertekend beeld.
Naar nationale hervormings- en investeringsplannen?
Naar het voorbeeld van het coronaherstelprogramma breekt de Commissie ook een lans voor nationale plannen met hervormingen en investeringen die in samenspraak met elke lidstaat wordt vastgelegd. Een ander nieuw idee is de oprichting van een competitiviteitsfonds om investeringen in strategische sectoren te stimuleren of een aangepast fonds voor buitenlands beleid dat de strategische belangen van de EU beter kan dienen.
Met deze mededeling wil de Commissie het debat op gang brengen. Ze lanceert een openbare consultatieronde en brengt een burgerpanel met 150 Europeanen op de been dat voorstellen mag doen. Bevoegd Eurocommissaris Pjotr Serafin reist de komende maanden ook naar alle uithoeken van het continent om te spreken met de lidstaten, de begunstigden van de Europese begroting en andere stakeholders.
Van één naar twee procent van het BNI?
De Europese begroting heeft een omvang van ongeveer één procent van het bruto nationaal inkomen (BNI) van de 27 lidstaten. Een totaalbedrag voor de meerjarenbegroting van 2028 tot 2034 legt de Commissie nog niet op tafel. Spanje stelt bijvoorbeeld voor om dat bedrag op te trekken naar twee procent van het BNI en het uitgavenplafond te verhogen tot 2.000 miljard euro, maar voor Duitsland is dat vooralsnog onbespreekbaar. Een stijging van één naar twee procent van het BNI zou aan België zes miljard euro meer kosten.
Het voorstel van de Commissie over het totaalbedrag van de meerjarenbegroting wordt in juli verwacht, waarna het gevecht tussen de nettobetalers en de netto-ontvangers van de Europese begroting opnieuw kan losbarsten.
Bron: Belga / eigen berichtgeving / VRT
