Demir zet “zwerfvuilbrigades” in tegen afval

De cijfers liegen er niet om. De geschatte totale hoeveelheid zwerfvuil in Vlaanderen steeg met 14 procent, terwijl de doelstelling is om 20 procent minder zwerfvuil te hebben tegen 2022. Minister Demir kondigde daarom een reeks bijkomende maatregelen aan, waarbij de focus op handhaving ligt.

Voor lokale besturen is die handhaving echter niet evident. Het is tijdrovend en in tegenstelling tot sluikstort zijn de daders moeilijker te achterhalen, of ze zouden al op heterdaad moeten betrapt worden. Daarom krijgen de 273 milieuhandhavers, die al actief zijn, de bijkomende “zwerfvuilbevoegdheid” om ook boetes uit te schrijven voor sluikstorten.

“Het gaat om inspecteurs van de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM), de Vlaamse Landmaatschappij (VLM), de Omgevingsinspectie, de park- en boswachters, … Zij krijgen zwerfvuil er dus bij op hun controlelijst”, verduidelijkt Demir. “Ze kunnen van de lokale besturen de bevoegdheid krijgen om GAS-boetes uit te schrijven voor wie betrapt wordt op het weggooien van zwerfvuil.” Die GAS-boetes worden wellicht ook verhoogd naar 500 euro door de federale regering.

Op kosten van de industrie

Daarnaast worden ook 30 extra handhavers aangeworven die zich uitsluitend met de controle op zwerfvuil zullen bezighouden. Ze kunnen in heel Vlaanderen ingezet worden en gaan daarbij specifiek aan de slag op plaatsen die gekend zijn als zwerfvuilhotspots of op zwerfvuilgevoelige momenten, denk bijvoorbeeld aan evenementen. Ook lokale besturen kunnen ze inschakelen als mobiele controlebrigade tijdens een evenement.

Het is de verpakkingsindustrie die zal instaan voor de financiering van de extra controleurs. “Het was voor mij enorm belangrijk dat niet de belastingbetaler, maar wel de sector zelf mee zijn verantwoordelijkheid nam. Ook als het gaat over handhaving. De aansturing blijft natuurlijk strikt bij de overheid”, aldus Demir.

Als werkstraf

Wie tegen een werkstraf aankijkt zal ook sneller ingeschakeld worden in zwerfvuilprojecten. “De justitiehuizen gaan daarvoor samenwerken met OVAM en Mooimakers. Tijdens de coronacrisis was het niet evident om voldoende werkplaatsen te vinden. Onder meer dankzij en lokale besturen en Natuur en Bos konden we bijkomende plaatsen voorzien, maar door hen voortaan ook in te schakelen voor het opruimen van zwerfvuil, zorgen we voor een win-winsituatie waar Vlaanderen enkel beter van wordt”, besluit Demir.

Statiegeld blijft optie 

Voorstanders van een systeem van statiegeld hebben hun twijfels bij de effectiviteit van handhaving omdat de pakkans steeds laag blijft. Voor hen blijft statiegeld de enige oplossing om de zwerfvuilproblematiek aan te pakken. Milieuorganisatie Recycling Netwerk Benelux (RNB) verwijst hiervoor naar Nederlands onderzoek waaruit blijkt dat statiegeld het aantal drankverpakkingen in de natuur met 70 tot 90 procent reduceert.

Eind 2023 volgt een evaluatie van het beleid, staat te lezen in het Vlaams regeerakkoord. Als de cijfers tegen dan niet de goede richting uit gaan, zal de sector gevraagd worden om het systeem van statiegeld “of een veralgemeend beloningssysteem” in te voeren. “Statiegeld blijft de stok achter de deur en is niet van tafel. De sector moet uit haar pijp komen”, vertelt het kabinet-Demir aan De Standaard. “Statiegeld zal nooit alleenzaligmakend zijn voor het zwerfvuil dat niet ­onder statiegeld kan vallen zoals kauwgom, sigarettenpeuken of snoepwikkels. Daar blijft handhaving belangrijk.”