Waar blijft het statiegeld in Vlaanderen?

Nederland heft al langer statiegeld (0,25 euro) op PET-flessen van meer dan een liter. Om ook het aandeel kleine flesjes in het zwerfafval terug te dringen, werden in 2018 afspraken gemaakt met de verpakkingssector. Die kreeg 2 jaar de tijd om het zwerfafval met 70 procent te doen dalen. Lukt dat niet, zou er statiegeld ingevoerd worden.

De sector slaagde er niet in om het percentage flessen in het zwerfvuil te doen dalen. Integendeel, het steeg zelfs met 7 procent. Daarop besliste de regering om statiegeld van 15 cent te heffen op kleine plastic flessen. Die maatregel gaat in op 1 juli 2021.

De regering stelde een gelijkaardige deadline voor blikjes: tegen 2022 moet het aandeel blikjes in het zwerfafval met 70 procent zijn afgenomen. Maar omdat al snel bleek dat de doelstelling niet zou gehaald worden, werd onlangs beslist om het statiegeldsysteem uit te breiden naar blikjes vanaf 1 januari 2023.

“Het wordt alvast erg interessant om te kijken hoe onze noorderburen het statiegeldsysteem uitrollen en hoe de supermarkten zullen meewerken om de blikjes van de consument te aanvaarden”, stelt Tycho Van Hauwaert, expert circulaire economie bij BBL.

De Nederlandse plannen voeren alvast de druk op Vlaanderen nog meer op. “Brussel en Wallonië hadden al plannen om statiegeld in te voeren”, gaat Van Hauwaert verder. “Ook de federale regering geeft een extra duwtje: ze gaat na of een verpakkingsheffing “wenselijk” is. Zij rekent daarvoor op de deelstaten en de sectoren. Vlaanderen kan nu toch stilaan niet meer achterblijven. Dat zou leiden tot statiegeldsafari en hogere kosten voor de verpakkingsproducenten, die instaan voor het statiegeldsysteem.”

De vorige Vlaamse regering schoof het dossier met ‘het verpakkingsplan 2.0’ op de lange baan en ook bij de huidige beleidsploeg blijft het stil. “Ondertussen blijven de oude engagementen wel bestaan: tegen 2022 moet 90 procent van de drankverpakkingen ingezameld en gerecycleerd worden”, aldus Van Hauwaert. “Een onmogelijke opdracht zonder enige vorm van een statiegeldsysteem. Het verpakkingsplan spreekt verder van een evaluatie van die doelstelling eind 2023. Als deze niet gehaald worden, dan ‘zal de sector gevraagd worden om statiegeld te organiseren of een veralgemeend beloningssysteem in te voeren.’ Eigenlijk is dat dezelfde opzet als in Nederland, maar met een veel latere timing.”

BBL verwacht dat, naar analogie met de Nederlanders, ook de Belgische sector er niet zal in slagen om het aandeel flesjes en blikjes in het zwerfvuil terug te dringen. “Waarom wacht de regering dan tot 2023”, vraagt Van Hauwaert zich af.

Draagvlak bestaat

Aan een gebrek aan draagvlak zal het niet liggen. “Denk aan de succesvolle campagne ‘de Statiegeldalliantie’, waar meer dan 150 Vlaamse gemeenten zich aansloten. Maar ook de meer recente “Yes, We Can”, waar onder andere BBL en het Algemeen Boerensyndicaat (ABS) hun schouders onder zetten, samen met honderden andere organisaties en bedrijven. Het maatschappelijk draagvlak is de laatste jaren alleen maar gegroeid.”

Een marktonderzoek van 2019 van Recycling Netwerk wees uit dat 80 procent van de Vlamingen voor het systeem van statiegeld is. “Het is hoog tijd om een doorbraak te forceren in dit dossier. Anders dreigt Vlaanderen een eiland te worden tussen landen en gewesten waar statiegeld op plastic flessen en blikjes de regel is. Willen wij ook minder blikjes in onze bermen, bossen, koeienmagen of sloten, dan is statiegeld nu eenmaal de meest effectieve oplossing”, aldus Van Hauwaert.

Behalve Nederland kozen eerder ook al Denemarken, Duitsland, Noorwegen en Zweden voor statiegeld. “De tijd dringt om aansluiting te vinden met deze gidslanden”, besluit hij.