Meer dan 6.600 ton zwerfvuil opgehaald, ook koeien lijden onder afval op de wei

Uit de cijfers blijkt dat 73,4 procent van het zwerfvuil wordt opgeruimd door straatvegers. Vrijwilligers zijn goed voor 17,2 procent. Veegwagens ruimen de resterende 9,4 procent op. Naast de zwerfvuilcijfers monitort het nieuwe rapport ook de hoeveelheid afval die via straatvuilnisbakjes correct ingezameld werd. In 2023 bedroeg dat 13.333 ton.

Bij de laatste meting van OVAM uit 2021 bedroeg de hoeveelheid zwerfafval nog 18.171 ton. Sinds dit jaar past OVAM een vernieuwde, accuratere meetmethode toe. Daaruit blijkt dat de hoeveelheden uit de rapporten van 2015 tot en met 2021 grote overschattingen opleverden.

Dat had verschillende oorzaken. Zo werd in het verleden het aandeel zwerfvuil in het machinaal veegvuil op 20 procent geraamd. Recent onderzoek bracht echter aan het licht dat het gewichtsaandeel daarvan slechts 1,22 procent bedraagt. Dat betekent een verschil van 9.556 ton tegenover de vroeger gerapporteerde cijfers.

Bovendien waren steden en gemeenten vroeger niet verplicht om deel te nemen aan de monitoring. Aan de vorige monitoring van het jaar 2021 namen 66 procent van de lokale besturen deel. Vandaag is dat verplicht voor alle steden en gemeenten en moeten ze ook allemaal dezelfde methode gebruiken. Daarbij kwam voor het manueel opgeruimd veegvuil een overschatting van zowat 3.000 ton aan het licht.

Nieuwe monitoring

De cijfers van deze meting kunnen dus niet zomaar vergeleken worden met die van de vorige meetcampagnes. De nieuwe monitoring zal voortaan ook jaarlijks gebeuren. "Zo kunnen we accurater en sneller de vinger aan de pols houden om na te gaan of we op koers zitten om de hoeveelheid zwerfvuil met 20 procent (1.324 ton) terug te dringen tegen 2030", zegt OVAM. Die 20 procent is als doelstelling opgenomen in het Vlaams Materialenplan 2023-2030.

Dat de nieuwe methode voor het monitoren van het zwerfvuil tot lagere cijfers leidt, is geenszins reden om de teugels te vieren, zegt OVAM dan ook. "Een overschatting in absolute aantallen doet niets af aan het feit dat er nog steeds 365 dagen per jaar opgeruimd moet worden, de milieu-impact nog steeds niet miskend kan worden, laat staan dat de Vlaming zich minder zou ergeren aan het zwerfvuil."

De afvalstoffenmaatschappij pleit dan ook voor een verderzetting van de integrale aanpak van zwerfvuil, met aandacht voor preventie, minder en betere (herbruikbare) verpakkingen, brede communicatie en sensibilisatie, focus op zwerfvuilgevoelige locaties, de juiste inzamelinfrastructuur, participatie van vrijwilligers en verenigingen en ten slotte controles en handhaving.

Van de boer uit is 'scherp' moeilijk te voorkomen, weet Wulfrancke. "Vroeger waren blikjes gemaakt van een metaal. Voermengwagens hebben magneten waarmee ze dit kunnen opvangen. Maar tegenwoordig worden bijna alle blikjes gemaakt van niet-magnetisch aluminium. Zo kan versnipperd blik in het voer terechtkomen, wat zeer gevaarlijk is voor koeien. Het antwoord moet dus vooral liggen in preventie. We blijven vragende partij om statiegeld in te voeren. We zijn van plan om onze vraag in de toekomst te herhalen, maar wachten hiervoor het juiste moment af. Want ik denk dat de nieuwe Vlaams minister van Omgeving voorlopig de handen vol heeft met andere prioriteiten, zoals het mestactieplan.