Concentraties stikstofdioxide in grote steden daalt verder in 2024

De belangrijkste bron van stikstofoxides (NOx) in Vlaanderen is transport. Volgens de recentste cijfers van VMM zijn wegverkeer, scheepvaart, luchtvaart, spoorverkeer en mobiele machines samen goed voor 56 procent van de totale NOx-uitstoot. De helft daarvan was afkomstig van wegverkeer en een kwart van de internationale zeescheepvaart. De tweede grootste uitstoter is de industrie, gevolgd door de landbouwsector.

Dalende NO2-trend

Stikstofoxiden is een verzamelnaam voor onder meer stikstofmonoxiden (NO) en stikstofdioxiden (NO2). NO2 is een typische verkeersgerelateerde polluent. Op plaatsen met veel verkeer is er een directe link tussen de NO2-concentraties en het lokale (diesel)verkeer. Uit een voorlopige balans van IRCEL blijken de NO2-concentraties dit jaar lager dan ooit te zijn in de vier grootste steden van België: Antwerpen, Gent, Brussel en Charleroi. Vorig jaar werd al een historisch dieptepunt in concentraties gemeten, dit jaar daalde dit zelfs nog wat verder.

Eén van de verklaringen is de daling van de uitstoot van stikstofoxide (NOx) in alle sectoren en in alle EU-landen. "Specifiek voor het autoverkeer zijn er strengere emissienormen en ook de ontdieseling van het wagenpark speelt een rol. Dieselwagens stoten immers meer stikstofoxides uit dan benzinewagens", legt Fierens uit. Voorts stoten de laatste generatie dieselwagens gevoelig minder NOx uit.

Fierens verwijst ook naar de lage emissiezones (LEZ) in een aantal steden. "Daardoor worden de oudste en meest vervuilende wagens gebannen. Uit een studie van de onafhankelijke ziekenfondsen blijkt dat in steden met een LEZ de daling van de NO2 concentraties (iets) sterker daalt."

Een andere belangrijke verklaring is het zeer natte weer, met een recordhoeveelheid neerslag. Regen en wind verdunnen immers de emissies. "Ook de zomer was zeer nat en er waren geen hittegolven. 2024 was dus, net als 2023, een jaar met gunstige weersomstandigheden voor de luchtkwaliteit", aldus Fierens.

EU-norm gehaald

De Europese grenswaarde van 40 µg/m³ NO2 werd in de automatische meetstations nergens overschreden in 2024. Het is op dit moment nog niet duidelijk of ook de Europese jaargrenswaarde langs drukke verkeerswegen overal in België wordt gerespecteerd. Deze resultaten zullen later bekend gemaakt worden. Naast de Europese grenswaarden, heeft ook de Wereldgezondheidsorganisatie jaaradvieswaarden. Deze strengere waarde van 10 µg/m³ wordt enkel in de meest landelijke meetstations in Vlaanderen en ten zuiden van de Samber- en Maasvallei gehaald.

Het Europese Parlement en de Europese Raad keurden in oktober 2024 een herziene luchtkwaliteitsrichtlijn goed met strengere grenswaarden in. De NO2-jaargrens zal zo tegen 2030 worden verlaagd tot 20 µg/m³.  Als deze toekomstige grenswaarde niet gehaald wordt in 2026, zullen de Europese lidstaten uiterlijk in 2028 een “roadmap” moeten opstellen waarin ze aangeven met welke maatregelen de grenswaarde vanaf 2030 zal gehaald worden. “Op stedelijke achtergrondmeetplaatsen zal deze waarde met vrij grote zekerheid gehaald worden”, aldus IRCEL. Maar dit is niet overal zo, op de drukste verkeerslocaties werden in 2023 nog concentraties tussen 30 en 40 µg/m³ gemeten. “Om ook de Europese grenswaarde op die locaties te halen, zullen extra inspanningen nodig zijn”, concludeert IRCEL.

Luchtkwaliteit verbetert

Samen met fijnstofconcentraties en het aantal ozondagen, neemt IRCEL stikstofdioxide als een parameter om de luchtkwaliteit te meten. De drie samen gaven een luchtkwaliteit dat te vergelijken is met 2023. “De stikstofdioxide- en fijnstofconcentraties daalden licht en ook het aantal ozondagen was lager in 2024”, duidt IRCEL. Net zoals met stikstofdioxide speelt het regenachtige weer een grote rol in de positieve cijfers van dit jaar.