Belgische frietkotcultuur erkend als cultureel erfgoed

Onze Belgische frietkotcultuur is voortaan net als de Belgische biercultuur immaterieel cultureel erfgoed. België telt zowat 5.000 frituren op zijn grondgebied. Vorig jaar produceerden Belgische bedrijven 4,4 miljoen ton verwerkte aardappelen en was ons land wereldwijd de grootste exporteur van bevroren frieten. In Brussel werd dat in de verf gezet door de ministers van Cultuur en Landbouw van de verschillende entiteiten naar aanleiding van de erkenning van de typisch Belgische traditie die teruggaat tot in de 19e eeuw. Ook prins Laurent tekende present voor de viering, net als minister van Staat Herman De Croo.

In haast elk dorp en iedere stadswijk vind je een frituur. Elke friturist maakt frieten met een eigen specifieke smaak. Die eigenzinnige diversiteit staat in contrast met de uniformiteit in fastfoodzaken. Vlaanderen erkende de frietkotcultuur in 2014 als erfgoed, terwijl de Franse gemeenschap dat deed in 2016. In april en juni van dit jaar was het de beurt aan de Duitstalige gemeenschap en het Brussels gewest.

De frituristen vierden in het Atomium in Brussel de erkenning van de Belgische frietkotcultuur in aanwezigheid van prins Laurent. Voor de gelegenheid maakte hun beroepsvereniging een frietkotgazet, gedrukt op krantenpapier want de eerste puntzakken voor friet werden gevouwen van een krant. Hoewel verschillende aanwezigen een erkenning door Unesco aanhaalden, is nog geen officiële aanvraag ingediend bij de VN-organisatie. "De Belgen moesten eerst zelf bewust worden van dit erfgoed", aldus Bernard Lefèvre, voorzitter van het Nationaal verbond van frituristen (Navefri).

Wat we écht zeker weten over de geschiedenis van Belgische frietkoten is dat de eerste frieten gebakken en gegeten werden op de kermis rond het midden van de 19e eeuw. Een man die zich Fritz liet noemen, zou in 1838 op de kermis van Luik begonnen zijn met een frietkraam. Er zijn brieven van 1845 bewaard met aanvragen voor een staanplaats voor zijn frietkraam op de Sinksenfoor in Antwerpen. Zijn frietkraam werd al gauw een enorm succes. Mobiele frietkramen zoals dat van Fritz volgden andere kermisattracties van stad tot stad.

De eerste vaste frietkoten dateren van de jaren 1880. Op het einde van de 19e eeuw vond men in tal van steden en gemeenten op de centrale pleinen en in de buurt van stations een frietkraam. Tussen de jaren 1950 en 1980 beleefden de buitenstaande frietkoten hun hoogtepunt. Frietkoten nestelen zich graag aan de voet van een monument of een pleintje, of tegen een station, gemeentehuis of kerk. Maar tegenwoordig kan je ook terecht in vele ‘villafrituren’ of zelfs bij de ‘frietchinees’. "De frietkotcultuur past zich dus voortdurend en op een dynamische manier aan een veranderende samenleving aan", zo staat te lezen in de frietkotgazet, "zonder zijn eigenheid te verliezen in een geglobaliseerde ‘fastfoodwereld’."

De Belgische biercultuur is reeds Unesco-werelderfgoed. De erkenning tot immaterieel cultureel erfgoed dateert al van 30 november vorig jaar. Prins Laurent, aanwezig op de academische zitting, maande de frituristen aan om ook de grote stap te zetten en bij de VN-organisatie aan te kloppen voor een erkenning als werelderfgoed. "De aardappel is de sociale maaltijd bij uitstek", aldus de prins, die is opgenomen in de Orde van de Gulden Puntzak. Zelf riep de prins James Bint, dat is de mascotte die de Belgische aardappelverwerkende industrie gebruikt in promotiecampagnes, uit tot wereldwijd ambassadeur van onze frieten. De intrigerende cartoonfiguur Bint zal onder meer opduiken in Zuidoost-Azië, waar VLAM in september een promotiecampagne start.