Geen enkele sector op koers voor klimaatneutraliteit, ook landbouw doet te weinig

Het rapport zoomt in op de sectoren met de grootste uitstoot: energie, gebouwen, industrie, transport en landbouw. Hoewel er inspanningen gebeuren, is geen enkele sector op koers om de doelstellingen voor klimaatneutraliteit te behalen.

De resultaten kijken verder dan alleen naar de uitstoot van broeikasgassen en het energieverbruik. Ook andere indicatoren zoals de verkoop van elektrische auto's, de verkoop van warmtepompen en ketels op fossiele brandstoffen, de geïnstalleerde capaciteit voor hernieuwbare energie, enzovoort worden onder de loep genomen. Voor het eerst beschikt België zo over een overzichtelijke balans die verheldert waarom het huidige tempo van uitstootbeperking niet voldoende is om tegen 2050 klimaatneutraal te worden.

Dalende trend stopgezet

Wat landbouw betreft, zien we dat de sector in 2022 nog verantwoordelijk was voor 11 procent van de totale uitstoot in België. Dat lijkt veel, maar sinds 1990 zijn de emissies van deze sector met ongeveer 22 procent gedaald. Al valt er evenwel te bemerken dat er sinds 2012 een lichte stijging aan de gang is, voornamelijk door de uitstoot van methaan (veehouderij) en CO2 (verbranding van fossiele brandstoffen). Vanaf 2020 zien we opnieuw een lichte daling, al is dat lang niet voldoende om te spreken van een kentering.

Een slechte score dus voor de landbouw, al zorgen bepaalde inspanningen wel voor zichtbare resultaten. De uitstoot van stikstofmonoxide, voornamelijk door het gebruik van meststoffen, is de afgelopen jaren wel degelijk gedaald. Maar de methaanuitstoot van de veeteelt en de toename van de CO2-uitstoot, vooral door verbranding van fossiele brandstoffen, doen deze tendens teniet. Wat dat laatste betreft, verwijst het rapport naar de toegenomen serreteelt en stijging van het aantal landbouwtractoren.

Soorten gas

Wanneer we inzoomen per subsector, zien we dat de veeteelt een aandeel heeft van 54 procent. De broeikasgassen die de landbouwsector uitstoot, bestaan dan ook voor 51 procent uit CH4 of methaan. Dit gas komt onder meer vrij bij de boeren en winden van koeien wanneer ze voedsel verteren. Het opwarmend vermogen van methaan is 28 maal sterker dan CO2, maar het verdwijnt na 12 jaar uit de atmosfeer. Zeer vluchtig dus, wanneer je dit broeikasgas vergelijkt met zijn ‘collega’s'. Volgens NASA blijft CO2 toegevoegd aan de atmosfeer 300 tot 1.000 jaar hangen.

De stikstofuitstoot (N2O) komt op de tweede plaats met 28 procent. Niet onverwacht, wanneer je weet dat bemesting, een belangrijke bron van N20, een aandeel heeft van 25 procent in de totale landbouwuitstoot. De uitstoot door het gebruik van meststoffen is sinds 1990 gedaald, maar deze daling vertraagt sinds de jaren 2010. Zelfs op dit vlak zullen dus extra inspanningen moeten gebeuren om de doelstellingen te halen.

CO2 maakt de taartdiagram af met 21 procent van de landbouwuitstoot. De oorzaak ligt hier bij diverse niet-duurzame energiebronnen, die onder meer worden aangewend in de groeiende serreteelt.

Consument moet mee

Het rapport formuleert diverse aanbevelingen per sector. Specifiek moet de landbouwsector zijn uitstoot tegen 2050 met minstens 40 procent verminderen ten opzichte van 2022. Hiervoor kijkt men niet enkel naar de boer zelf, maar ook naar de consument. De boer moet inzetten op duurzame landbouwmethoden en energie, de consument moet zijn voedingspatronen aanpassen en minder voedsel verspillen. De consumptie van rood vlees is licht gedaald, maar ligt nog steeds drie keer hoger dan aanbevolen. België produceert momenteel dubbel zoveel vlees als er in ons land wordt geconsumeerd.

Serres en tractoren

Ook in de wereld van groenten en fruit is er actie nodig. Zoals eerder gezegd zien we met de toename aan serreteelt ook een toename aan energiegebruik. Al tien jaar zien we dit type uitstoot stijgen, samen met het toegenomen serre-areaal. Het rapport pleit voor een emissiereductie van 100 procent, wat mogelijk is door bijvoorbeeld een totaalomschakeling naar duurzame energie. Vandaag worden veel serres verwarmd met behulp van WKK’s die werken op aardgas, en dat brengt een zekere uitstoot met zich mee. Nog een niet te onderschatten factor, is de toename van het aantal landbouwtractoren.

Dat de uitstootcijfers binnen de landbouw sinds 2012 jaar niet gedaald maar langzaam gestegen zijn, toont volgens het rapport dat de huidige inspanningen in de sector niet voldoende zijn om tegen 2050 een uitstootniveau te bereiken in lijn met de doelstellingen voor klimaatneutraliteit.

Conclusies

De uitstoot van de landbouwsector gaat de verkeerde richting uit en stijgt al minstens tien jaar. Deze stijging is voornamelijk te wijten aan een stijging van het energieverbruik vooral door serreteelt en tractoren. De emissies van de veeteelt zijn de laatste 10 jaar te traag gedaald, net als de emissies van bodembemesting.

Geen goed rapport dus, en hetzelfde geldt voor de andere vervuilende sectoren. Het rapport pleit dan ook voor een gezamenlijke en gecoördineerde aanpak om de diverse sectoren efficiënter te doen omgaan met energie. De FOD Volksgezondheid hoopt dat dit cijfermateriaal een leidraad zal vormen voor het beleid, al is het afwachten tot welke concrete maatregelen deze bevindingen zullen leiden.

Landbouw is echter niet de slechtste leerling binnen het rapport. Samen met de categorie ‘binnenlands vervoer’ ziet men dat de uitstootcijfers van de landbouw, uitgedrukt in megaton CO2-equivalent, nog alle kanten op kunnen. Wat betreft de uitstoot door landgebruik en internationaal transport, gaat het zelfs dramatisch de verkeerde richting uit. Onze gebouwen, de industrie en de energiesector tonen dan weer een reductie in uitstoot, maar deze loopt vooralsnog veel te traag. Alle sectoren zullen dus een inspanning moeten leveren.