België is derde grootste verbruiker van kunstmest in EU
België is één van de grootste EU-verbruikers van kunstmeststoffen per hectare landbouwgrond, en levert een aandeel van 2,5 procent bij aan de totale methaan- en lachgasemissies in de EU. Deze data en nog meer cijfers over de Europese voedselketen heeft de Europese statistiekdienst (Eurostat) samengebundeld in een nieuwe editie van 'Kerncijfers over de Europese voedselketen’. Daarin staat ook de impact van de Belgische landbouw- en voedselsector op het Europese milieu.
Naar jaarlijkse gewoonte presenteerde de Europese Unie onlangs haar ‘kerncijfers over de Europese voedselketen’. De publicatie biedt een selectie van recente gegevens uit de landbouw- en visserijstatistiek en de bredere keten van boer tot bord. Met ‘recente gegevens’ verwijst de EU in de publicatie meestal naar cijfers van 2021-2022 aangezien nog niet alle EU-landen hun meest recente data indienden. De publicatie bevat onder meer heel wat data en statistiek over milieukwesties die verband houden met de voedselketen.
Kunstmest
Volgens de laatste beschikbare informatie heeft Frankrijk het hoogste verbruik van kunstmeststoffen. Op vlak van stikstofhoudende meststoffen verbruiken onze zuiderburen 20 procent van het EU-totaal en 16,6 procent fosfaathoudende meststoffen. “De EU-lidstaten die de meeste meststoffen gebruiken, worden vaak gekenmerkt als enkele van de grootste landbouwproducenten met een relatief groot landbouwareaal.” Een ander maatstaf om de omvang van het meststoffengebruik te bekijken, is de verhouding kunstmeststoffen tot de oppervlakte cultuurgrond. Daarin is Nederland koploper met 122,7 kilogram per hectare. Maar ook België, Luxemburg en Hongarije gebruiken meer dan 100 kilogram per hectare. Het Europees gemiddelde ligt op 71,9 kilogram. In Oostenrijk, Letland, Estland, Roemenië en Portugal was het gebruik van kunstmeststoffen minder dan 50,0 kilogram per hectare. Het EU-gebruik van kunstmest nam ook gemiddeld met tien procent toe in de periode tussen 2010 en 2020.
Impact oorlog op meststoffen
Meststoffen (organisch en anorganisch) geïmporteerd in de EU in 2022 werd gewaardeerd op 12 miljard euro, wat overeenkomt met 0,4 procent van alle geïmporteerde goederen. De oorlog tussen Rusland en Oekraïne bracht zorgen met zich mee over de prijs en beschikbaarheid van meststoffen. In 2021 was Rusland het land van herkomst voor 29,27 procent van alle meststoffen die door de EU werden geïmporteerd. Wit-Rusland, dat ook onderworpen is aan sancties van de EU, leverde 7,6 procent van het totaal. De bijdrage van Oekraïne bedroeg 3,9 procent. Een jaar later zijn de aandelen van de EU-invoer van meststoffen uit deze drie deze landen licht gedaald. In 2022 was Rusland nog steeds goed voor meer dan een vijfde (21,4%) van de EU-invoer, Wit-Rusland en Oekraïne zakte naar 1,3 procent en 1,5 procent.
Gewasbescherming
In 2021 werd in de hele EU ongeveer 356.000 ton aan gewasbeschermingsmiddelen verkocht. Dit cijfer komt in grote lijnen overeen met het verkoopniveau van een jaar eerder. De EU-lidstaten die het meest gebruikmaken van gewasbeschermingsmiddelen in 2021 varieerde afhankelijk van het type. Zo gebruikt Duitsland de meeste insecticiden en acariciden (41% van het EU-totaal), Spanje de meeste fungiciden en bactericiden (26,9%) en Frankrijk de meeste herbiciden, loofdoders en mosbestrijders (25,1%) en plantengroeiregulatoren (22,2%). Duitsland, Spanje, Frankrijk en Italië waren in de periode tussen 2011 en 2021 elk jaar samen goed voor meer dan twee derde van het volume van de totale verkoop van gewasbescherming in de EU. Deze landen zijn ook de belangrijkste landbouwproducenten in de Europese Unie, met samen 49 procent van het totale akkerbouwareaal.
De groep 'fungiciden en bactericiden' was de meest verkochte groep gewasbeschermingsmiddelen in de EU in 2021. Dit geldt ook voor België: in 2020 verkochten we 2.203 ton van deze gewasbeschermingsmiddelen op een totaal van 5.392 ton. Oostenrijk heeft ongeveer dezelfde verkoopaantallen als België.
Bij cijfers over gewasbescherming moet steeds in gedachten gehouden worden dat de soorten werkzame stoffen in gewasbescherming veranderlijk zijn. Met andere woorden, de hoeveelheid verkocht gewicht aan gewasbescherming, is niet indicatief voor de potentiële gevaren van het gebruik van pesticiden.
Uitstoot van broeikasgassen
In 2021 produceerden landbouwprocessen in de EU 378 miljoen ton CO2-equivalenten aan broeikasgassen. Het aandeel van de landbouwsector in alle broeikasgasemissies steeg van 9,8 procent in 1990 tot 10,7 procent in 2021. Veruit de grootste broeikasgasemissies in de landbouwsector komen van methaan (H4) en lachgas (N2O). In 2021 was de landbouwsector verantwoordelijk voor 57,7 procent van de methaanemissies in de EU en 78 procent van de lachgasemissies. Beide aandelen zijn de afgelopen drie decennia toegenomen. Frankrijk heeft het hoogste niveau van uitstoot van methaan en lachgas (respectievelijk 18,4% en 15,8% van het EU-totaal) in 2021, gevolgd door Duitsland. België heeft een methaanaandeel van 2,5 procent en een gelijk lachgasaandeel van 2,5 procent.
Emissies van darmfermentatie maakten bijna de helft (48,2%) uit van alle broeikasgasemissies van de landbouw in de EU in 2021. Het aandeel voor activiteiten op landbouwgrond zat op 31,2 procent en de derde grootste bijdrage werd geleverd door mestbeheer (16,6%).
Afval
Landbouw, bosbouw en visserij in combinatie met de verwerking van voedingsmiddelen, dranken en tabak genereerden 55,3 miljoen ton afval in de EU in 2020. Samen waren deze activiteiten goed voor 2,8 procent van al het afval van productieve activiteiten. De hoeveelheid EU-afval afkomstig van de verwerking daalde met bijna een kwart tussen 2010 en 2020. De hoeveelheid afval van landbouw, bosbouw en visserij steeg daarentegen lichtjes met 3,9 procent in die periode.
Elke EU-burger verspilt gemiddeld 131 kilogram voedsel. Voedsel thuis verspillen creëert de helft van dit gewicht. Ongeveer een vijfde gaat ook verloren tijdens de verwerking en productie van voedsel en dranken. In België heeft de verwerking en productie een groter aandeel in het voedselafval dan huishoudens.
