Achter de schermen van de aardappelcrash: NEPG legt uit
duidingWaarom kelderden de aardappelprijzen zo dramatisch de laatste maanden? Veel aardappeltelers blijven zich die vraag stellen. Eind februari stond de producentenprijs nog op 30 euro per 100 kilogram, vandaag blijft daar amper 7,50 euro van over. De Noordwest-Europese federatie van aardappeltelers (NEPG) schetst hoe een reeks factoren deze storm veroorzaakte op de aardappelmarkt.
Exportproblemen
De eerste barst was reeds vorig jaar op te merken in de exportmarkt. De uitvoer van diepvriesfrieten en andere aardappelproducten begon toen te vertragen. De handel in verwerkte producten uit de vier grote EU-aardappellanden (België, Duitsland, Frankrijk en Nederland) daalde in 2024 met 1,8 procent ten opzichte van het jaar ervoor. “Een historische daling, als de covid-crisis buiten beschouwing wordt gelaten”, aldus NEPG. De verbluffende opmars van China en India laat zich daarbij steeds sterker voelen. In vijf jaar tijd is hun export maar liefst vertienvoudigd, wat de concurrentiedruk op de Aziatische markten fors vergroot.
Stijgende productiekosten droegen stevig bij aan de toenemende concurrentiedruk, niet alleen op de Aziatische markt. Zo bleken Europese diepvrieschips plots duurder dan het aanbod uit landen als Canada, China, India of andere nieuwkomers in de sector. Voornamelijk hogere energie- en vrachtkosten voor de lange transportroutes zijn hier de oorzaak van. “Telers krijgen bovendien steeds strengere milieuregels en maatschappelijke verwachtingen opgelegd rond gewasbescherming, bemesting en watergebruik, veel meer dan hun collega’s buiten Europa”, aldus NEPG.
Daarbovenop kwam nog een geopolitieke tegenvaller. De economische onzekerheid die de Amerikaanse president veroorzaakte, verzwakte de Amerikaanse dollar en maakte Europese producten duurder. In combinatie met de aangekondigde tarieven viel de Europese export naar de Verenigde Staten deels of zelfs volledig stil.
Kwaliteitsproblemen
Een tweede barst in de marktprijs volgde na de oogst van dit seizoen. Foute teeltkeuzes brachten de kwaliteit van de aardappelproducten onder druk. Door een tekort aan kwalitatief pootgoed leverden sommige verwerkers variëteiten aan boeren die normaal voor andere exportmarkten bestemd zijn. Dit leidde tot heel wat kwaliteitsproblemen met bijvoorbeeld frietjes met wisselende tinten, een teken dat verschillende rassen gemengd zijn verwerkt. De frieten van mindere kwaliteit bemoeilijkten de verkoop en droegen bij tot de prijsval.
NEPG waarschuwt voor risico’s van toenemend aardappelareaal
12 februari 2025Overschatte verwachtingen
Ook aan de aanbodszijde begon het succesverhaal van de aardappelteelt dit jaar te wankelen. De voorbije jaren groeide de aardappel uit tot het economische topgewas. De zeer hoge prijzen op de vrije markt aan het einde van het voorjaar van 2023 en 2024, wekten uiteindelijk de indruk dat lage prijzen tot het verleden behoorden. Gestuwd door de succesverhalen en de voortdurende schaalvergroting van de verwerkers, sprongen heel wat boeren mee op de kar waardoor het aardappelareaal gevoelig toenam. “De verwachting dat de lage prijzen achter de rug waren, bleek echter fout ingeschat”, aldus NEPG. “Heel wat producenten zijn in die val getrapt.”
Vroege teelt en weersinvloeden
Tot slot speelde ook het teelt- en weersverloop een rol in de crash volgens NEPG. Door een historisch vroege aanplant kwam het besef bij veel handelaren en verwerkers dat de nieuwe oogst sneller op de markt zou komen dan gebruikelijk, terwijl veel oude aardappelen nog in de opslagloodsen lagen. Deze marktsituatie duwde de prijzen verder naar beneden.
Regenval in april en mei, al bleef die beperkt, heeft ook het tijdelijk schrikbeeld van ernstige droogte weggenomen en hielp opkomende aardappelen zich zeer snel te ontwikkelen. Dit verhinderde op zijn beurt dat de prijzen zich eerder stabiliseerden of weer begonnen te stijgen.
Telers moeten rekening houden met de grenzen van de teelt, de overheid zal anders ingrijpen met nog meer wetgeving
Voorzichtigheid geboden
“De markt voor verwerkte aardappelproducten blijft groeien, maar wordt tegelijk steeds competitiever en fragieler”, concludeert NEPG. “Nieuwe spelers uit alle hoeken van de wereld betreden het speelveld, terwijl Europese telers en verwerkers hun positie onder druk zien staan.” Volgens NEPG is samenwerking binnen de Europese aardappelketen dan ook cruciaal om sterker te staan in deze wereldwijde concurrentiestrijd.
Ook voor telers geeft de federatie nog een boodschap mee: “Weest niet blind zijn voor de grenzen van de teelt. Houd hier rekening mee vooraleer overheden ingrijpen met nog meer beperkingen en wetgeving. Velen overschatten de winstgevendheid van de aardappelteelt op lange termijn. Voorzichtigheid blijft geboden, ook al zijn er economisch aantrekkelijke alternatieven schaars.”
