Mathieu Vrancken over de onrust in de aardappelsector: "Dit is ongezien. Afspraken zijn afspraken"
interviewHet blijft onrustig in de aardappelsector. De afgelopen weken zijn aardappelcontracten en -voorstellen naar beneden bijgesteld, terwijl de prijs op de vrije markt onder druk blijft staan. "Voor 175 euro per ton is de aardappelteelt verlieslatend", stelt Mathieu Vrancken, aardappelteler en voorzitter van brancheorganisatie Belpotato.be. Volgens hem laat de huidige situatie zien dat de groei in de aardappelverwerking niet eindeloos is.
Belangenorganisaties ontvingen de afgelopen weken meldingen van telers, van wie de contracten eenzijdig verbroken werden. Deze ongekende situatie leidde tot een spoedvergadering van brancheorganisatie Belpotato.be, waar verwerkers en producenten samenzitten. Unaniem werd uitgesproken dat ondertekende contracten gerespecteerd moeten worden. Een week na dit overleg blikt voorzitter Mathieu Vrancken (64) terug en geeft hij zijn visie op de huidige situatie en het komende seizoen.
Wat zijn de verwachtingen?
Mathieu Vrancken: “Dat hangt af van het perspectief. Qua teeltverwachtingen ziet het er goed uit: het weer is al een tweetal weken gunstig en de akkers zijn opgedroogd. Dit in tegenstelling tot vorig jaar. Op ons bedrijf zijn de voorbereidende veldwerkzaamheden ondertussen achter de rug en binnenkort kunnen we starten met het zaaien van bieten, chicorei en uien. Als de weersomstandigheden gunstig blijven, kunnen we binnen een drietal weken starten met het planten van aardappelen.”
“Voor de aardappelmarkt is het een ander verhaal. Het areaal zal dit jaar vermoedelijk opnieuw toenemen, terwijl de verkoop van aardappelproducten moeizamer verloopt. Daardoor wordt verwacht dat er komend teeltjaar ruim voldoende aardappelen beschikbaar zijn, wat de vrijemarktprijs onder druk zet. Maar een teeltseizoen is lang en er kan nog veel gebeuren.”
Wat zijn de problemen aan de afzetzijde?
Vrancken: “Verwerkers ervaren een uitdagende markt. Geopolitieke spanningen en de dreiging van invoertarieven door Trump zorgen voor onzekerheid, waardoor verwerkers hun verwachtingen hebben bijgesteld. Daarnaast speelt de kwaliteit een rol. Door slecht pootgoed in 2023 is de kwaliteit van het eindproduct soms ondermaats, wat de afzet bemoeilijkt. Wanneer frietjes in verschillende tinten worden verkocht, kan dit erop wijzen dat verschillende aardappelrassen vermengd zijn in de verwerking.”
Slecht pootgoed?
Vrancken: “Het areaal voor pootgoed was in 2023 kleiner en juni van dat jaar was uitzonderlijk droog, waardoor er weinig pootgoed beschikbaar was voor het seizoen 2024-2025. Sommige verwerkers kozen ervoor om rassen te planten bij hun contractant-boeren die andere jaren normaal voor export bestemd zijn, zonder zekerheid over hun bakkwaliteit. Dit heeft geleid tot kwaliteitsproblemen en daar ervaart men nu de gevolgen van. Ook de natte teeltomstandigheden van vorig jaar hebben de kwaliteit geen goed gedaan.”
Er gaan geruchten dat Clarebout hierdoor een belangrijke klant in de VS is verloren en daarom contractvoorstellen met 10 procent verlaagde.
Vrancken: “Over interne zaken bij Clarebout kan ik geen uitspraken doen, maar feit is dat hun contractvoorstellen met 10 procent zijn verlaagd.
Handelaar Vervaecke, voor wie Clarebout een belangrijke klant is, zou om deze reden contractvolumes met 20 procent hebben teruggeschroefd.
Vrancken: “Ook in dit geval weet ik de reden achter de contractvermindering niet. Het lijkt in ieder geval niet logisch dat de mindere interesse van Clarebout de enige reden is. Clarebout heeft zijn contractvoorstellen namelijk met 10 procent teruggeschroefd, niet met 20 procent.”
Belpotato reageerde vorige week laaiend.
Vrancken: “Uiteraard. Dit is ongezien. Afspraken zijn afspraken. Boeren hebben pachtgrond vastgelegd en kosten gemaakt op basis van contractvolumes, en die worden nu ineens eenzijdig aangepast."
Zijn aanpassingen van contractvoorstellen toegestaan?
Vrancken: “Ook hier hebben verwerkers steken laten vallen. Er kunnen maanden zitten tussen een contractvoorstel en de daadwerkelijke ondertekening. In sommige gevallen was het contract pas getekend toen de aardappelen al in de grond zaten. Dat moet sneller. Binnen Belpotato.be gaan we hierover praten en streven naar afspraken waarbij boeren uiterlijk in januari duidelijkheid hebben. Dan kunnen ze nog schakelen in hun teeltplannen."
Welke stappen zet u in het kader van de contractbreuk?
Vrancken: “Veel kunnen we niet doen. De betreffende handelaar is geen lid van Belgapom en dus ook niet van Belpotato.be. Daarom is hij feitelijk niet onderworpen aan onze sectorovereenkomsten. Maar een getekend contract blijft sluitend. Als we nu zien hoe hoeveelheden aangepast worden en teruggestuurd worden naar de teler zonder dat daar een nieuwe handtekening voor “nodig” is , dan is dit echt onaanvaardbaar. Wat we kunnen doen, is boeren adviseren volgend jaar nog eens goed na te denken voordat ze weer met hen in zee gaan.”
Wat kunnen getroffen boeren doen?
Vrancken: “Dat moet iedere boer voor zichzelf uitmaken. Het hangt ook af van hun situatie: hebben ze seizoenspacht met teeltverplichtingen of gaat het om eigen grond? Ook teeltrotatie speelt mee. Sommige boeren zullen toch aardappelen zetten en hopen op een goede vrijemarktprijs, terwijl anderen wellicht kiezen voor korrelmaïs of industriegroenten."
Ziet u een verband tussen de teruggeschroefde contracten en de prijs op de vrije markt?
Vrancken: “Dat zou kunnen. Het toegenomen areaal, de zwakke afzetprognose en het goede weer suggereren een groot aanbod. Mogelijk verwachten verwerkers dat de vrijemarktprijs lager zal zijn dan de contractprijs en willen ze daarom minder contracteren."
“Maar de situatie in de aardappelmarkt, in de landbouw in brede zin, is uiterst volatiel. Enkele weken geleden lag de prijs op de vrije markt nog op een hoog niveau met 30 euro per 100 kilo, contracten van bijvoorbeeld mei werden al in januari uitgehaald. Er leek toen nog sprake van een krapte. Ineens is de situatie omgeslagen en liggen de prijzen rond de 20 euro, een prijs waarmee de teler (inclusief opslagkosten) niet uit de kosten geraakt.”
“Binnen korte termijn kan het marktsentiment weer opnieuw omslaan. Stel je voor dat het nu zes weken gaat regenen en het daarna zes weken droog wordt, dan zal er weer paniek zijn dat er te weinig aardappelen zullen zijn.”
Is dit een keerpunt in de aardappelteelt?
Vrancken: “Dat is goed mogelijk. Afgezien van de teeltomstandigheden en de hoge teeltkosten was de aardappelteelt en -verwerking de voorbije tien jaren in de meeste gevallen winstgevend, zeker na een stijging van 30 procent in de contractprijzen vijf jaar geleden. Nu lijkt de sector tegen een plafond aan te lopen. Maar we moeten ook kijken naar de productie in omringende landen en de verwerkers die in het buitenland investeren. De invloed hiervan op de keten is nog onduidelijk.”
“De situatie doet denken aan de suikerbietensector die vroeger een stabiele factor in de akkerbouw was, maar nu door een volatiele suikermarkt veel minder aantrekkelijk is geworden. Samen – verwerkers, handel en telers – moeten we ervoor zorgen dat België zijn sterke positie blijft behouden."
Aardappelketen bereikt akkoord over gedragscode voor contracten
17 november 2021Wat leert deze crisis over de kracht van Belpotato.be?
Vrancken: “De aardappelsector heeft een enorme groei gekend in België tijdens het laatste decennium. Hierdoor zijn de belangen ook groter geworden en is het belang van correcte omgangsvormen cruciaal. Dit was de aanleiding om de brancheorganisatie Belpotato.be op te starten. Ondertussen hebben we samen best al wat zaken gerealiseerd, zoals bijvoorbeeld het aanpassen van de code Laruelle (gedragsregels rond contractuele relaties, red.) en zijn er richtlijnen opgesteld over hoe je het best met pootgoed omgaat."
"Aan de andere kant zijn er nog de nodige uitdagingen in de toekomst. Denk aan het wegvallen van gewasbeschermingsmiddelen, de ontwikkeling van betere en duurzamere rassen, enz. Het grote probleem voor ons als branchevereniging is dat we deze uitdagingen moeten aangaan met zeer geringe financiële middelen. We zijn al geruime tijd in overleg met Waalse en Vlaamse overheden om hiervoor een oplossing te vinden die uniform is voor alle Belgische telers."
