Onrust in de aardappelsector: prijsval en contractbreuk zetten telers onder druk

“Ik had een contract ondertekend bij een afnemer en krijg nu een aangepaste versie met een gewijzigd volume. Kan dat zomaar?” Die vraag ontving landbouworganisatie ABS onlangs via WhatsApp. “Het gaat niet om een geïsoleerd geval, maar om meerdere afnemers die hun verplichtingen naar beneden bijstellen”, zegt Pieter Van Oost van Boerenbond.

Tijdens een vergadering van Belpotato.be, waar zowel afnemers als telers aanwezig waren, was de contractbreuk onderwerp van gesprek. Volgens de verwerkende industrie ligt de oorzaak in de veranderende economische omstandigheden, waardoor er te veel aardappelen vastliggen in contracten voor het komende seizoen.

Belpotato.be veroordeelt deze gang van zaken en noemt het verminderen van contractvolumes zonder wederzijds overleg "ongezien en onaanvaardbaar". Sinds de oprichting van de brancheorganisatie, waarin Belgische landbouwverenigingen en verwerkersfederatie Belgapom samenwerken, is eerlijke contractvorming en naleving een speerpunt.

Verlies van vertrouwen

Aardappelcontracten moeten zorgen voor een evenwichtige handelsrelatie tussen boeren en afnemers. Door eenzijdig contracten te verbreken, schaden sommige afnemers het vertrouwen in de sector, stelt Belpotato.be. Belgapom, de federatie van de Belgische aardappelhandel en -verwerking, sluit zich hierbij aan en veroordeelt de gang van zaken als het gaat om contracten die door beide kanten ondertekend werden. 'Contracten die door twee partijen ondertekend zijn, moeten gerespecteerd worden. Het is een andere zaak als het gaat om contractvoorstellen die niet door de afnemer ondertekend werd.' 

Een ander knelpunt is de lange tijd tussen een mondelinge overeenkomst en de daadwerkelijke ondertekening van contracten. “Soms duurt het tot tien weken voordat boeren hun ondertekende contract terugkrijgen, terwijl zij in de tussentijd al kosten moeten maken”, zegt Van Oost.

Prijzen in vrije val

Naast de contractkwestie houdt ook de prijsdaling de sector in zijn greep. De vrije marktprijs is de afgelopen weken gedaald van 300 naar 200 euro per ton. “Een daling werd verwacht, maar niet zo abrupt en fors”, zegt Guy Depraetere van ABS, die de marktontwikkelingen volgt in zijn periodieke "Aardappelpraatje".

Hij wijst op Europese voorraden als oorzaak. In Vlaanderen viel de oogst tegen door het natte weer, maar in Frankrijk en Duitsland waren de opbrengsten hoog door gunstige omstandigheden en een groter areaal. Hierdoor zijn de voorraden groot en de prijzen onder druk.

Volgens Depraetere is de scherpe prijsdaling ook te wijten aan paniek onder boeren. “Als de prijzen hoog liggen, kan een lichte marktaarzeling plots een kettingreactie veroorzaken. Na signalen van een mogelijk overschot, zijn telers akkoord gegaan met lagere prijzen.” Hij adviseert boeren om kalm te blijven en niet onder 250 euro per ton te verkopen. De huidige 200 euro per ton ligt namelijk op kostprijsniveau, terwijl de productiekosten zijn gestegen door duurder pootgoed en intensievere bespuitingen.

Gevolgen en onzekerheden

Over het terugschroeven van bestaande contracten suggereert Depraetere dat verwerkers mogelijk een lagere afzet verwachten dan eerder gepland. Ook geopolitieke onzekerheden spelen mee, zoals de invoertarieven die de Amerikaanse president Trump wil opleggen aan Europa. “Amerika is een belangrijke markt voor sommige spelers, en de huidige situatie zorgt voor veel onzekerheid”, aldus Depraetere.

Boerenbond wijst ter verklaring van de dalende vrije marktprijzen ook naar het naar voren halen van contracten. Verwerkers hebben de voorbije weken al gecontracteerde volumes voor april en mei opgehaald bij de boeren. “Ook dat veroorzaakt een druk op de prijzen”, aldus Van Oost.

De belangenvertegenwoordiger ziet verder een verband tussen de contractbreuken en de dalende prijs op de vrije markt. “Verwerkers zien dat de prijs op de vrije markt afneemt, en stellen daardoor mogelijk hun contacten naar beneden toe bij.” Volgens Van Oost heeft het niet naleven van contracten een grote impact op de producent-afnemer relatie. “Bij Boerenbond voelen we de schrik in de handelsrelatie tussen boer en afnemer en kijkt men echt naar de landbouworganisaties om dit aan te kaarten.”