Aantal zorgboerderijen met 20 procent gedaald door en tijdens corona  

“Landbouwers willen de Vlaming niet alleen voorzien van vers voedsel, maar willen ook een maatschappelijke rol spelen, bijvoorbeeld door hun boerderij open te stellen voor kwetsbare mensen. Deze vorm van engagement verdient veel respect.” Zo klonken de openingswoorden van minister Brouns tijdens de voorstelling van het jaarrapport ‘zorgactiviteiten 2020’ van het Departement van Landbouw en Visserij dat stand kwam op basis van de subsidieaanvragen in het kader van groene zorg.

Brouns openbaarde de cijfers tijdens een werkbezoek aan blauwe bessen en korteketenbedrijf Blueberry Fields in Beringen. Het bedrijf zet zich al 15 jaar in als zorgboerderij en geldt hiermee volgens de minister als lichtend voorbeeld van een inclusieve landbouw.

Alhoewel hij de inzet van landbouwbedrijven in de groene zorgverstrekking toejuicht, blijkt uit de cijfers dat de interesse bij boeren om zorggasten op te vangen, gezakt is. “Het is te vroeg om daar structureel iets over te zeggen”, aldus Brouns. Hij wijt de achteruitgang aan corona. "Door de lockdown en de beperking van het aantal contacten, kwamen veel zorgactiviteiten op de boerderij ook daadwerkelijk stil te liggen.

De overheid ziet dan ook een sterke daling van het aantal zorgactiviteiten in de periode maart 2020 tot en met mei 2020. Als gevolg hiervan liep het aantal zorgactiviteiten met twintig procent terug tot 39.480 in 2020. Het aantal zorguren liep terug van 239.196 uren in 2019 tot 196.035 uren in 2020 en ook minder landbouwbedrijven deden een subsidieaanvraag. Zo keerde Vlaanderen in 2020 1,2 miljoen euro aan subsidie uit. Dat was in 2019 nog 1,7 miljoen euro. 

Daling van aantal beschikbare zorgboerderijen

Het aantal boerderijen dat hun bedrijf openstelde voor zorggasten, daalde van 390 in 2019 tot 368 in 2020. “Nu is het zaak om de bedrijven die tijdens corona afgehaakt hebben, terug te halen”, aldus de minister. Hij benadrukt dat de subsidiëring van groene zorg onverminderd van kracht blijft. Het is volgens Brouns dan ook mogelijk dat de terugloop in de zorgactiviteiten inmiddels al hersteld is. De cijfers van het Departement Landbouw en Visserij, die wegens de subsidieaanvraag twee jaar vertraging hebben, kunnen daar pas over twee jaar uitsluitsel over geven.

Uit meer recentere cijfers die het Steunpunt Groene Zorg verzamelt, lijkt het aantal zorgactiviteiten zich in 2021 te herstellen. "Maar pas dit jaar zien we een volledig herstel. Ook vorig jaar waren beperkende maatregelen door corona van kracht", aldus Els Roelof, coördinator van het Steunpunt Groene Zorg. In tegenstelling tot de cijfers van Landbouw en Visserij bevatten de cijfers van het steunpunt ook landbouwers die geen subsidie aanvragen of niet-landbouwers die bijvoorbeeld een dierenasiel of een manège uitbaten.

Uit de deze week gepubliceerde cijfers van het Departement van Landbouw en Visserij blijkt ook dat het aantal zorgboerderijen in 2020 (369) gedaald is ten opzichte van 2019 (390). Opvallend is dat deze daling al jaren gaande is. Zo lag het aantal in 2015 nog op 453. Dat zegt volgens Roelofs niets over het maatschappelijke engagement van boeren. “Als je hier tegenover de daling van het aantal boerenbedrijven in Vlaanderen zet, dan zul je zien dat dat sterk in lijn met elkaar ligt.”

Zorgboerderijen zijn gewone, actieve boerderijen waar kwetsbare mensen kunnen deelnemen aan de normale boerderijactiviteiten. Deze zorgboerderijen bieden geen medische zorg of therapie, maar het actief verzorgen van dieren en planten betekent voor kwetsbare mensen of jongeren vaak een groot houvast. “Ook de rust van het platteland, de geborgenheid van een landbouwersgezin en de vaste dagstructuur doen hen goed”, stelde Brouns in Beringen vast.

Hij is één van de 646 zorggasten (zorgvragers) die op een Vlaams landbouwbedrijf een zinvolle dagbesteding vindt. Vorig jaar waren dat er overigens 764. De grootste groep zorgboeren bevindt zich in de leeftijdscategorie van 46 tot en met 60 jaar. Zorgboeren jonger dan 45 jaar vertegenwoordigen een derde van de totale populatie. Meer dan de helft van de actieve zorgboerderijen zijn bedrijven die actief zijn in de dierlijke sector waarbij melkveebedrijven (104), vleesveebedrijven (37) en gemengde bedrijven (36) de best vertegenwoordigde sectoren zijn.

Uit de cijfers van het department blijkt dat Oost-Vlaanderen de meeste zorgboeren huisvest (93), gevolgd door West-Vlaanderen (88) en Antwerpen (74). Zowat de helft (357) van de zorgboerderijovereenkomsten (751 in totaal) werd afgesloten met zorgaanbieders die actief zijn binnen de sector personen met een handicap en meer dan de helft van de zorgvragers ouder dan 24 jaar werd via een zorgaanbieder begeleid naar een zorgboerderij. 

Bij jongeren daarentegen gaat het vooral om zorgboerderijovereenkomsten met een CLB. Zowat de helft van de zorgvragers tussen 12 en 18 jaar kwam op deze manier op een zorgboerderij terecht. Twee derde van de overeenkomsten hebben een looptijd van 8 tot 10 maanden, wat volgens het Departement Landbouw en Visserij duidt op een sterk engagement van de betrokken landbouwer.

Brouns onder de indruk van Limburgse zorgboerderij

Ondank de mogelijk tijdelijke terugval is minister Brouns, die na de presentatie van de jaarcijfers een rondleiding kreeg op het domein van Blueberry fields, optimistisch: ‘De opvang en begeleiding van zorgvragers op een landbouwbedrijf blijkt na al die jaren nog steeds een succes. Zorgvragers kunnen op het landbouwbedrijf tot rust komen en in een familiale sfeer genieten van de omgang met natuur en dieren. Zorgboerderijen zijn terecht trots op de belangrijke maatschappelijke rol die ze opnemen door zorgvragers op te vangen op hun bedrijf.’

Veerle Quick, zaakvoerder van Blueberry Fields, zegt veel voldoening te halen uit de zorgboerderijactiviteiten. “Wij doen niet voor niets al vijftien jaar mee", vertelt de Limburgse. Ze benadrukt dat ze dit in ieder geval niet doet. De overheid subsidieert 20 euro voor een halve dag en 40 euro voor een hele dag. “Oh is dat zo?”, vraagt ze zich verbaasd af. "Dat wist ik niet eens."