750 hectare bieten uitgevallen in "moeilijkste Iscal-campagne ooit”
De suikerbietenfabriek Iscal uit Fontenoy heeft vorige maand haar bietencampagne beëindigd. De verlate campagne werd hevig verstoord door regen en vorst. Met een opbrengst van 82 ton per hectare en een gemiddeld suikergehalte van zo'n 16 procent zijn de statistieken nog nooit zo slecht geweest. Maar liefst 750 hectare bieten, waarvan 300 ongerooid, werden niet verwerkt. Na lang onderhandelen sleepte telersvereniging COCO-Vlaanderen voor de gedupeerde telers een vergoeding uit de brand die voorziet in "een gedeeltelijke tegemoetkoming in het verlies van arbeidsinkomen" voor de teler.
De bietencampagne 2023-2024 gaat bij Iscal de geschiedenisboeken in als de slechtste campagne ooit. Met een opbrengst van 82 ton per hectare en een gemiddeld suikergehalte van 16,15 procent (voor de vorstbieten ligt dat lager) ligt de bietenopbrengst op een laag niveau. “Het vijfjarige gemiddelde bedraagt 17,49 procent en vorig jaar lag het suikerniveau op 17,49 procent”, vertelt Iscal-woordvoerder Brieuc Vandeleene.
De malaise begon in het voorjaar van 2023: door de vele regen is er laat gezaaid waardoor het seizoen achterliep. Toen de bieten eenmaal oogstrijp waren, begon het onophoudelijk te regenen. Agronomen van de fabriek draaiden overuren om de leverplanning aan te passen. De volgende kink in de kabel volgde op 7 januari met een stevige winterprik.
De verminderde kwaliteit van de vorstbieten vertraagde de verwerkingscapaciteit van de fabriek. Waar er tot eind december 10.400 ton per dag verwerkt werden, was dat begin januari teruggelopen tot 7.000 per dag. “Enerzijds was er het probleem van beginnende rot door het ontdooien van de bieten”, vertelt Stefaan Van Haecke, secretaris van de Iscal-telersvereniging Coco Vlaanderen. Daarnaast zorgden ook de bladeren voor problemen. “Door de eerste vorst van 6 december verslapte het blad en kon niet meer correct afgesneden worden. Deze bladeren verstopten het filtersysteem van de fabriek stelselmatig waardoor de campagne regelmatig voor uren werd stilgelegd.”
2.100 hectare te rooien na vorst
De terugval in de verwerkingscapaciteit van de bietenfabriek was op 23 januari aanleiding om een rooiverbod uit te vaardigen. De bieten in de grond, 300 hectare, mochten niet meer gerooid worden en de bieten die na 7 januari gerooid waren, moesten tot nadere orde aan de rand van het veld blijven liggen. Op 7 januari stonden er nog 2.100 hectare bieten in het veld.
In de weken erna is er nog 1.700 hectare “op de vorst” gerooid, waarvan er uiteindelijk 1.050 hectare verwerkt werden. “Maar de kwaliteit van veel partijen was slecht waardoor de verwerking verder vertraagde en de fabriek de campagne medio februari moest beëindigen", aldus Van Haecke. Pogingen om een gedeelte van de bieten bij Cosun te verwerken stuitten op een njet van de Nederlandse suikerfabriek. De Nederlanders zaten niet te wachten op de moeilijk verwerkbare winterbieten.
Iscal weigert bieten, boeren overwegen acties
4 februari 2024Onrust onder de telers
Het besluit van Iscal om de campagne te beëindigen stuitte op veel kritiek van bietentelers waarvan velen beweerden dat hun bieten in en naast het veld nog van uitstekende kwaliteit waren. “Bij ons is niemand van de fabriek komen kijken”, reageert Piet Vandermersch, bietenteler uit Ledegem die zijn volledige bietenareaal van vijf hectare moest laten staan. In Whatsappgroepen werd er door boze telers zelfs gesuggereerd om in actie te komen bij de fabriek, ook uit angst voor tegenvallende compensaties.
Enkele weken later lijkt de rust gedeeltelijk weergekeerd onder de boeren nadat Coco Vlaanderen en Coco Hainaut, de Iscal-plantersverenigingen die de belangen van de boeren verdedigen tegenover de fabriek, een vergoedingsregeling overeengekomen zijn met Iscal. “Het was een lang onderhandelingsproces”, vertelt Van Haecke. Waar de fabriek aanstuurde op een vergoeding van de kosten, trachtte hij en de andere onderhandelaars een stuk het verlies van arbeidsinkomen voor de gedupeerde boeren te compenseren.
Uiteindelijk ging het in de onderhandelingen over drie type bieten. Dat waren de bieten die op de vorst gerooid zijn en verwerkt in de fabriek (1.060 hectare); de bieten die op de vorst gerooid zijn, maar niet opgehaald en verwerkt door de fabriek 450 hectare) en de bieten die niet gerooid zijn (300) hectare. In totaal werd voor de onverwerkte bieten (750 hectare) een compensatiebudget voorzien die neerkomt op grofweg gemiddeld 3.000 euro per hectare.
Van Haecke zegt het maximale uit de onderhandelingen gehaald te hebben. “Volgens de interprofessionele akkoorden mag de fabriek drie euro afhouden van de vorstbieten en dit voor zichzelf houden. Dat is niet gebeurd, maar is wel in een solidariteitsfonds gestort”, geeft hij een voorbeeld. Volgens de belangenvertegenwoordiger, zelf ook bietenteler, bepaalt een reeks aan factoren de uiteindelijke compensatie. Ook de suikerprijs, die pas later bekend wordt, is van invloed. Deze suikerprijs staat momenteel onder druk, horen we van Iscal-woordvoerder Brieuc Vandeleene. “Dat heeft mede te maken met de tariefvrije invoer van Oekraïense suiker.”
Vergoeding dekt nauwelijks de kosten
Piet Vandermersch schat dat de vergoeding in zijn geval op zo’n 35 euro per ton, hetgeen volgens hem ternauwernood voldoende is om zijn kosten te dekken. “Om er wat aan te verdienen zou je toch 45 euro per ton moeten hebben”, vertelt hij. Vorig jaar werd de West-Vlaamse vleesveehouder-akkerbouwer ook getroffen door de weersomstandigheden waardoor zijn bieten niet verwerkt werden. Hoewel hij twee jaar op een rij geen volwaardig inkomen genereert uit de bietenteelt, zal hij volgend jaar toch weer bieten planten. “Anders ben je je leveringsrecht kwijt”, verklaart hij.
Hoewel de vergoeding van Iscal zeker niet alle boeren tevreden kan stemmen, denkt Van Haecke niet dat veel bietentelers overstappen naar andere teelten. “Bietentelers hebben bij de fabriek juist meer bieten aangevraagd.” Dat komt indirect door de regen en de kletsnatte velden. “Door de vele regen is een gedeelte van de teelten niet geoogst geweest in het najaar en de winter. Daarbij is in veel gevallen ook geen najaarsgewas gezaaid, waardoor in het voorjaar veel akkers vrij zijn”, legt hij uit.
De secretaris van Coco Vlaanderen heeft de komende week zes gewestvergaderingen gepland in de provincies West- en Oost-Vlaanderen en Vlaams-Brabant. Op deze vergaderingen zal hij samen met de fabriek terugblikken op de voorbije campagne en zal hij tekst en uitleg geven over de compensatieregeling. “Het belooft nog een drukke week te worden”, aldus Van Haecke.
Inmiddels is de fabriek druk bezig om de achtergebleven bieten op te ruimen. Een groot gedeelte van de bieten naast het veld is inmiddels afgevoerd naar biovergistingsinstallaties of veevoederbedrijven. De kosten hiervan worden gedragen door Iscal. De boeren met bieten in de grond, zijn zelf verantwoordelijk voor de verwerking. “Infrezen is de goedkoopste oplossing”, aldus Van Haecke. “Maar boeren kunnen de bieten ook rooien en verkopen aan veevoederbedrijven. De inkomsten die ze hiermee zouden kunnen genereren, hebben geen gevolgen voor de compensatie van de fabriek.”
