6.700 doden en miljoenen euro’s aan misoogsten per jaar door luchtvervuiling

In de Europese Unie gaan vanaf dinsdag 11 december nieuwe bindende doelen in op het vlak van luchtvervuiling, in lijn met de aanbevelingen van de Wereldgezondheidsorganisatie. Naar aanleiding hiervan presenteert het Europese milieuagentschap een rapport over de gezondheidsimpact van luchtvervuiling.

Ozon

Ook voor de landbouw heeft luchtvervuiling grote gevolgen: zo heeft ozon een negatieve impact op oogsten. Het agentschap becijferde dat ons land 57 miljoen euro misliep in 2022 aan aardappeloogsten door een teveel aan ozon. We staan daarmee op de vijfde Europese plaats. Ozon kennen we vooral vanuit de ozonlaag, waar het gas ons beschermt tegen UV-stralen. In de onderste luchtlagen is het een irriterend gas, niet enkel voor onze luchtwegen maar ook voor planten. Volgens de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) lijden alle bossen en akkergewassen in Vlaanderen onder te veel ozon. Bladeren nemen het gas op, verkleuren en vallen uit. In Vlaanderen is ozon voor 32 procent afkomstig uit het verkeer, voor 21 procent vanuit de industrie en voor 20 procent vanuit de landbouw.

Ozon is overigens geen gas dat rechtstreeks wordt uitgestoten, maar een 'secundaire' polluent. Het ontstaat uit de reactie van zonlicht met andere gassen, zogenaamde ‘precursoren’. Een voorbeeld hiervan zijn stikstofoxiden. Ozonvervuiling komt dus vooral voor op windstille, warme dagen.

Gezondheid

Wat de gezondheidseffecten van luchtvervuiling betreft, is vooral fijnstof een probleem. Jaarlijks sterven er in de EU zo'n 239.000 mensen aan de gevolgen van fijnstof, nog eens 70.000 Europeanen door te hoge ozonconcentraties en bovendien 48.000 personen aan stikstofvervuiling. In ons land gaat het om 4.100 doden door fijnstof, 1.400 door ozon en 1.200 door stikstof. De blootstelling aan fijnstof verhoogt het risico op hartziekten en is er een link tussen diabetes en stikstofdioxide.

Schrijnende cijfers, maar wel een merkbare verbetering tegenover vroeger. Tussen 2005 en 2022 is het aantal doden gelinkt aan fijnstof in Europa met 45 procent gedaald. Daarmee lijkt de doelstelling van een daling met 55 procent tegen 2030 haalbaar.

Huishoudens grootste fijnstofbron

Maar waar komt dit fijnstof vandaan? Volgens VMM zijn huishoudens goed voor 51 procent van de primaire fijnstofemissie. Deze is vooral afkomstig van de huishoudelijke verwarming met houtkachels.

Transport veroorzaakte 22 procent van de primaire fijnstofemissie, vooral door de niet-uitlaatemissies. Denk bijvoorbeeld aan partikels die vrijkomen door de slijtage van remmen, banden en het wegdek.

Tot slot is de industrie verantwoordelijk voor 17 procent van de primaire emissie, vooral door de productie van minerale niet-metaalproducten en ijzer en staal.

Stikstof

Fijnstof is echter niet enkel gevaarlijk voor de menselijke gezondheid. 75 procent van de ecosystemen wordt blootgesteld aan te hoge concentraties schadelijke luchtvervuiling.

In Vlaanderen zien we veel stikstofvervuiling, luidt het, wat tot een verschraling van de natuur kan leiden. Ook voor verzuring van de bodem loopt onze regio een zeer hoog risico. De landbouw heeft een klein aandeel in de emissies van stikstofoxiden (NOx), wat vooral vrijkomt bij verbrandingsprocessen, maar heeft wel een groot aandeel in de emissies van ammoniak (NH3).