Europa wil PFAS-ban op consumentenproducten
nieuwsDe Zweedse Europees Commissaris voor Milieu, Waterbestendigheid en een Competitieve Circulaire Economie, Jessika Roswall, werkt aan een Europees verbod op PFAS in consumentenproducten. Dat zei ze dinsdag bij een bezoek aan Zwijndrecht, waar ze de zwaar vervuilde zone rond de 3M-site bezocht. Die mededeling kwam er kort na de bekendmaking dat de Belgische industrie nog ruim 8.000 ton geïmporteerde PFAS gebruikt, vooral bij de productie van medische apparaten en textiel.
Er gelden al beperkingen voor onder meer pizzadozen, textiel en blusschuim, maar volgens Roswall blijft bijkomende actie nodig. "Wat me vooral opviel, is de urgentie waarmee we moeten handelen," zei de eurocommissaris na afloop van een rondetafelgesprek met PFAS-experts. De import van door PFAS vervuilde producten in Europa is zo een aandachtspunt. "Onze industrieën moeten aan strenge normen voldoen. We moeten vermijden dat schadelijke stoffen via ingevoerde producten toch op de Europese markt belanden," aldus Roswall. Voor toepassingen zonder alternatief, zoals in de medische sector, pleit ze voor strikt emissiebeheer en veilige productie zonder afvalvervuiling.
Wat is PFAS?
PFAS is een verzamelnaam voor meer dan 10.000 verschillende chemicaliën die water, vet en vuil afstoten. Daarom worden ze vaak gebruikt in consumentenproducten en industriële toepassingen. PFAS zijn echter ook schadelijk voor mens en omgeving. De "forever chemicals" zijn in zowat alle Belgische waterlopen aangetroffen, over heel Europa zijn meer dan 23.000 sites ermee vervuild.
De Europese Commissie werkt intussen aan een herziening van de REACH-verordening, die dateert van 2007. REACH staat voor registratie, evaluatie, autorisatie en beperking van chemische stoffen. Het doel is de wetgeving te moderniseren, te vereenvoudigen en sneller beslissingen te kunnen nemen, met een sterkere bescherming van gezondheid en milieu.
Op de fietsbrug in Zwijndrecht met zicht op de 3M-fabriek kreeg de EU-commissaris uitleg over de vervuiling, de meetinstrumenten en de sanering. 440.000 ton vervuilde grond zal worden afgevoerd en vervangen. Die werken, die minstens vijf jaar duren, starten vermoedelijk in de zomer van 2026, na de bouw van een brug over de E34.
We moeten naar een uniforme norm in heel Europa, met een gelijk speelveld
Vlaams minister van Omgeving Jo Brouns (cd&v), die de commissaris heeft vergezeld bij het 3M-bezoek, pleit mee voor een uniforme Europese regelgeving. "Het kan niet dat de PFAS-normen verschillen van land tot land. Burgers begrijpen dat niet. We moeten naar een uniforme norm in heel Europa, met een gelijk speelveld", stelde hij.
Beperking of totaalverbod?
Die norm mag voor sommigen gerust een totaalverbod worden. Ruim 27.000 Belgen dringen in een petitie van Bond Beter Leefmilieu, Canopea, de mutualiteiten en 90 andere organisaties aan om PFAS in België en Europa over de hele lijn te verbieden. De organisaties hebben de petitie dinsdagochtend hebben overhandigd aan federaal minister van Klimaat Jean-Luc Crucke (Les Engagés). Crucke wil niet alleen wachten op Europa en onderzoekt daarom ook welke maatregelen er op korte termijn op nationaal niveau genomen kunnen worden door de federale regering.
Volgens Bond Beter Leefmilieu en de overige ondertekenaars moet de federale regering actie ondernemen om de omslag te maken naar onschadelijke alternatieven voor PFAS. "De brede steun voor de petitie toont aan dat burgers bezorgd zijn en daadkrachtig beleid willen. De chemische sector kan en moet inzetten op veiligere en duurzamere alternatieven", zeggen de initiatiefnemers van de petitie. "Die zogenaamde 'forever chemicals' vervuilen de lucht, het water en de bodem. Ze stapelen zich op in planten, dieren en zelfs in ons lichaam. Eenmaal aanwezig, breken PFAS nauwelijks nog af en toch verspreidde de industrie ze aan de lopende band.”
De PFAS-kraan moet dringend dicht. Veilige alternatieven bestaan al, alleen daadkrachtig beleid ontbreekt
De krachten achter de petitie willen dat België een voortrekkersrol speelt in het uitvaardigen van een verbod op Europees niveau, terwijl de federale regering werk moet maken van een nationaal uitfaseringsplan. "De PFAS-kraan moet dringend dicht. Veilige alternatieven bestaan al, alleen daadkrachtig beleid ontbreekt. Dat is wat meer dan 27.000 burgers nu eisen", duidt Inès Martin, beleidsexperte bodem- en waterkwaliteit bij Bond Beter Leefmilieu.
"Onze gezondheid verdient bescherming, voor de huidige en toekomstige generaties. PFAS vormen een gezondheidsrisico en hebben een groot kostenplaatje voor onze samenleving, zeker in de gezondheidszorg", zegt nog Ann Morissens, voorzitster van de intermutualistische werkgroep Milieu en Gezondheid.
Minister overweegt eigen maatregelen
Minister Crucke benadrukt dat de vraag niet in dovemansoren valt. "Ik begrijp heel goed de bezorgdheden van burgers en organisaties over PFAS. We moeten hier dus dringend en ernstig mee omgaan", aldus minister Crucke, die zijn administratie de opdracht heeft gegeven om op korte termijn te onderzoeken welke federale maatregelen reeds genomen kunnen worden zonder op Europa te wachten. "Ik zal de regering in de komende weken een voorstel voorleggen over onder meer een verbod voor bepaalde productcategorieën die op de Belgische markt komen." Crucke herinnert eraan dat de Europese Unie al bezig is met het uitwerken van een universeel verbod. "Maar als dat te traag zou zijn, zullen we zelf handelen."
PFAS-import
Intussen blijft de Belgische industrie grootimporteur van PFAS. Jaarlijks gaat het om ruim 8.000 ton, vooral bij de productie van medische apparaten en textiel. Dat meldt De Standaard op basis van cijfers van de FOD Economie.
Dat we zoveel PFAS importeren, komt ten dele omdat 3M in Zwijndrecht zijn PFAS-productie heeft stopgezet. Nadat bleek dat de ruime omgeving van de fabriek vervuild was, worden de chemicaliën niet langer op Belgische bodem geproduceerd, maar de vraag naar dit soort chemicaliën blijft. De omvang van het PFAS-gebruik in ons land raamde de federale overheidsdienst Economie eind 2023 op 8.300 ton. Naast onze Europese buren zijn ook VS en China belangrijke leveranciers.
Ook de landbouwsector is gelinkt aan het PFAS-verhaal. Zo komen PFAS ook voor in sommige gewasbeschermingsmiddelen, maar volgens experten is er een verschil tussen de stoffen die vrijkwamen tijdens industriële processen in het verleden en de stoffen die vandaag gebruikt worden in de landbouw. “Bij correct gebruik van gewasbeschermingsmiddelen vormen deze stoffen een beperkt risico voor mens en milieu”, staat ook te lezen op de website van de FOD Volksgezondheid. Daarnaast ondervinden sommige landbouwers ook verregaande gevolgen van met PFAS vervuilde gronden. Zo betaalde 3M eerder dit jaar 1,3 miljoen euro schadevergoeding voor de schade die land- en tuinbouwers in 2024 hebben geleden als gevolg van de PFAS-verontreiniging.
Bron: Belga, eigen berichtgeving
