Zijn voedselbossen een rendabele bedrijfstak voor de Vlaamse landbouwer?

Het voedselbosscenario start met een investeringskost van 62.771 euro, die na aftrek van de goedgekeurde subsidie nog 45.472 euro bedraagt. In het basisscenario is het terugverdienjaar geschat op acht jaar, waarbij dus de opbrengsten boven de investerings- en operationele kosten klimmen. “De doorrekening is louter financieel en houdt geen rekening met afschrijvingen. Het gaat bovendien uit van professionele landbouwers die een deel van hun bedrijf omschakelen en dus geen extra grond of grote landbouwmachines moeten pachten of aankopen”, verduidelijkt het onderzoekscentrum.

Cijfers over arbeidstijd en opbrengst van de struiken en bomen zijn de grootste onzekerheid in het rekenmodel. “Niet alleen vanwege het feit dat weinig huidige voedselbossen volwassen zijn, maar ook omdat het een flinke tijdsinvestering vraagt van de voedselbosboeren om de opbrengst van hun houtachtige gewassen en hun arbeidsuren exact te meten. Gelukkig hebben we in FoodForward input gekregen van drie Vlaamse voedselbosboeren en konden we gebruikmaken van bestaande rekenmodellen om zo alsnog tot realistische inschattingen te komen”, vertelt Sarah Carton van ILVO.

Kosten en baten

ILVO lijst enkele cruciale factoren op die in de casestudie een invloed hebben op de rendabiliteit van het voedselbos. Naast de aanplant van het voedselbos met een duizendtal bomen en struiken, is ook het bouwen en inrichten van een hoevewinkel een aanzienlijke investering. Toch zou zo’n hoevewinkel waardevol zijn om te hebben omdat de boslandbouwer op die manier naast verse, ook verwerkte en langer houdbare producten kan verkopen. Op die manier zorgt een hoevewinkel het hele jaar rond voor een inkomen, in plaats van enkel tijdens de oogstperiode. Volgens ILVO kan de boslandbouwer bovendien een korting van bijna 30 procent van de totale investeringskost krijgen als hij beroep doet op de aanplant- en onderhoudssubsidies van de Vlaamse overheid bij het plannen en de aanleg van een voedselbos.

In de casestudie wordt sommige arbeid bewust uitbesteed, zoals de aanplant door een loonwerker en de verkoop en het poetsen van de winkel door een jobstudent. In sommige gevallen zou het ook voordelig zijn om zelfpluk te integreren in het bedrijfsmodel waarbij klanten zelf hun producten oogsten. Het fictieve voedselbos haalt zijn inkomsten enerzijds uit de verkoop van verse en verwerkte producten, anderzijds worden er inkomsten gegenereerd uit workshops en educatieve rondleidingen.

De doorrekening werd samengevat in een factsheet en past in een reeks vergelijkbare casestudies voor diverse agroforestry-systemen. Ze werden ontwikkeld in het kader van het VLAIO-onderzoeksproject Agroforestry 2025 en de Operationele Groep FoodForward. FoodForward was een Operationele Groep waarin ILVO, HOGENT, BOS+, Food Forest Institute, Forest Farm, Eetbos Deinze, De Woudezel en Het Polderveld zochten naar handvaten om voedselbossen als alternatief verdienmodel voor landbouw te faciliteren.

Conclusie

Een voedselbos kan een rendabele bedrijfstak zijn voor de Vlaamse landbouwer. Daarbij is het voor de voedselboslandbouwer economisch interessant om een deel van zijn afzet via zelfpluk te organiseren, workshops of rondleidingen te geven en zowel verse als verwerkte producten te verkopen. Het loont bovendien om sommige arbeid uit te besteden en bij de Vlaamse overheid subsidies aan te vragen. Dat laatste kan een landbouwer een besparing tot bijna 30 procent van de totale investeringskost opleveren.

Landbouwers die aan de slag willen met een voedselbos, kunnen het ‘draaiboek voor voedselbossen in de landbouw’ raadplegen. Het biedt een snelle blik op lopende initiatieven en relevante wetgeving in Vlaanderen, geeft een stand van zaken van de wetenschappelijke kennis en maakt de theorie tastbaar aan de hand van enkele reële ontwerpcases. Ook in dit werk komen verdienmodellen aan bod.