WUR: Minder chemische bestrijdingsmiddelen, maar hoe dan?

Chemische bestrijdingsmiddelen spelen een sleutelrol bij het overgrote deel van de akkerbouwbedrijven en fruitteeltbedrijven. Landbouwers investeren in bestrijdingsmiddelen om de opbrengst en kwaliteit van hun producten op peil te houden. Zonder te spuiten zou de aardappelteelt vanwege Phytophtora infestans veel lagere opbrengsten halen, en zou de export van onze Vlaamse bloemen en planten ernstig gehinderd worden door infecties met plantenvirussen.

Risico via lucht en stof

Volgens Nederlands onderzoek zouden de grootste aantallen en hoogste concentraties resten van bestrijdingsmiddelen gevonden zijn in huisstof van landbouwers en tuinders. Of en in welke mate dat kwaad kan, is nog een open vraag. “We moeten de blootstelling en de gezondheidseffecten ervan in kaart brengen”, stelt Nederlands WUR-onderzoekster Violette Geissen. Geissen coördineert het Europese SPRINT-project dat ecologische en medische risico’s van gewasbescherminggebruik onderzoekt. “Hoeveel bijvoorbeeld een zwangere vrouw of een klein kind via huisstof kan inademen voordat een probleem ontstaat, weet niemand. Omdat lucht en huisstof niet worden gemonitord, doen we alsof het geen probleem is. Er zijn op dit moment alleen normen voor resten van gewasbescherming in drinkwater en voedsel, maar voor lucht, grond en huisstof zijn die er niet.”

Mogelijke oplossingen

Er zijn volgens Johan Bremmer, senior onderzoeker plantgezondheid bij Wageningen Economic Research, diverse opties om het gewasbeschermingsgebruik te verminderen: er kan meer ingezet worden op resistente rassen, op mechanische bestrijding van onkruid of beslissingsondersteunende software die helpt om de juiste hoeveelheid van een bestrijdingsmiddel op het juiste tijdstip toe te passen.

Uit een scenariostudie van Bremmer en collega’s blijkt dat bij een halvering van het gebruik van bestrijdingsmiddelen, en ondanks de inzet van innovatie en nieuwe teelttechnieken, er een effect te wachten staat op de opbrengst van gewassen. “Afhankelijk van het gewas kan die met maximaal dertig procent dalen, bijvoorbeeld in de teelt van olijven. Een daling van de opbrengst vertaalt zich in extra import en prijsstijgingen”, aldus Bremmer.

Ervaring en vaardigheden

In een grijs verleden heeft een collega van Bremer gekeken naar variatie in gewasbescherminggebruik tussen landbouwbedrijven in Nederland. “De hoeveelheid kon een factor vijf verschillen tussen het minst en meest verbruikende bedrijf. Of dat nog steeds zo is, zou je moeten onderzoeken. Stel dat de meest verbruikende boeren en tuinders het net zo goed gaan doen als de minst verbruikende, dan kun je gemakkelijk een forse reductie halen”, luidt het. “Je zou zeggen: de rest moet gewoon beter z’n best doen. Maar in de praktijk is dat een stuk lastiger, want het heeft te maken met ervaring, ondernemersvaardigheden, het inschatten van risico’s en het meewegen van kosten en eisen van afnemers. Er zijn heel veel zaken waar je rekening mee moet houden. Dat kun je niet allemaal in één seizoen leren.”

Big agro

“Er zijn allerlei mogelijkheden om de inzet van gewasbescherming te verminderen, maar een inhoudelijke discussie over dit onderwerp wordt steeds lastiger”, merkt De Wolf op. “Door polarisatie is een genuanceerde discussie over nut en noodzaak vrijwel onmogelijk. Glyfosaat is inmiddels het symbool geworden van big agro, gif, chemie en onnatuurlijk. Er wordt gedacht in absolute goed- en foutframes: je bent voor of tegen gewasbescherming. Als ik op basis van mijn expertise het gebruik van glyfosaat niet helemaal wil uitsluiten, krijg ik het verwijt dat ik me associeer met producent Bayer. Ik geef alleen vanuit mijn expertise een inschatting wat een verbod voor gevolgen kan hebben.”

De Wolf vindt een verbod op dit moment onverstandig. “Je gaat erop achteruit, want boeren gaan andere chemische middelen gebruiken die vaak minder effectief zijn, en meer risico’s hebben voor mens en milieu. En de niet-chemische alternatieven hebben ook nadelen. Onkruid kun je mechanisch of thermisch bestrijden. Dan ga je de grond flink beroeren en veel energie verbruiken”, aldus De Wolf. “Als je helemaal geen chemie meer wilt, vlieg je bijvoorbeeld met je klimaatdoelen uit de bocht.”