Europa schrapt halvering pesticidengebruik tegen 2030
“De Europese Unie neemt zijn verantwoordelijk. Wij hebben de landbouwers duidelijk gezien en gehoord en ondernemen actie”, aldus Ursula von der Leyen dinsdagochtend in het Europees Parlement. De Commissie gaat daarom haar voorstel voor een halvering van het pesticidengebruik tegen 2030 intrekken. Eerder maakte Europa al haar klimaatdoelen voor 2040 bekend. Daarbij is het milder voor de landbouwsector dan voor andere sectoren.
De afgelopen weken kwamen landbouwers in zowat de helft van de Europese lidstaten op straat om hun ongenoegen te uiten over de huidige regelgeving. Als klap op de vuurpijl was er afgelopen donderdag een groot protest voor het Europees Parlement in Brussel. Een delegatie landbouwers werd die dag ontvangen door Europees commissievoorzitter Ursula von der Leyen. Het was premier Alexander De Croo (Open Vld) die van het Belgisch EU-voorzitterschap gebruik had gemaakt om deze ontmoeting te regelen. Von der Leyen beloofde met de vragen van de landbouwers aan de slag te gaan. Een eerste toegeving was toen al gebeurd: de verplichte braaklegging van vier procent van het areaal werd voor een jaar geschorst.
Het inperken van de risico's van chemische gewasbescherming blijft een waardig doel, maar er is nood aan een bottom-upaanpak die is gebaseerd op stimuli
Symbool van polarisering
Nauwelijks een aantal dagen verder wordt de volgende al gedaan. In het Europees Parlement in Straatsburg heeft von der Leyen aangekondigd dat de Commissie niet langer voorstander is van een halvering van het gewasbeschermingsmiddelengebruik tegen 2030. Dat was een voorstel dat in 2022 was gelanceerd. De Commissie wou hiermee de ecologische voetafdruk van de landbouwsector verminderen. Maar het voorstel werd in november vorig jaar verworpen door het Europees Parlement, en ook de lidstaten boeken in dit dossier geen vooruitgang, zo stelde Von der Leyen vast.
Daarom gaat Von der Leyen het college van Eurocommissarissen vragen om de ontwerpverordening in te trekken omdat dit een symbool is geworden van polarisering. Volgens haar blijft het inperken van de risico's van chemische gewasbescherming "een waardig doel", maar is er een andere aanpak nodig: meer "bottom-up" en "gebaseerd op stimuli". "Op deze basis zou de Commissie een nieuw, rijper voorstel kunnen maken, met betrokkenheid van de belanghebbenden", zei ze.
Een timing voor een nieuw voorstel noemde Von der Leyen niet. Het lijkt alleszins een dossier voor de nieuwe Commissie die na de verkiezingen van juni gevormd zal worden. Von der Leyen wil het debat voeren in het kader van de onlangs gelanceerde strategische dialoog over de toekomst van de landbouw, waarin naast landbouwers ook vertegenwoordigers van de meststoffensector, de voedingsindustrie, milieuorganisaties en de financiële sector zetelen.
Onder impuls van Belgisch EU-voorzitterschap
Premier Alexander De Croo noemt dat de terugtrekking van het voorstel "een goede zaak". “Dit is de tweede maatregel die onder impuls van het Belgisch EU-voorzitterschap wordt getroffen om tegemoet te komen aan de legitieme bezorgdheden van de landbouwers", aldus De Croo. "De landbouwers willen de natuur uiteraard ook beschermen, maar willen dat in samenspraak kunnen doen." Volgens de premier komt de Commissie met een nieuw voorstel, maar zal dat pas voor na de Europese verkiezingen van juni zijn.
Intussen werken de Europese ministers van Landbouw onder het voorzitterschap van federaal minister David Clarinval (MR) aan een voorstel om ook de administratieve lasten voor boeren aan te pakken. Dat zou op de landbouwraad van 26 februari worden besproken. Daarnaast wordt er gewerkt aan manieren om boeren beter te beschermen tegen prijsschommelingen.
Onze landbouwers werken graag mee aan de reductie van pesticiden, maar dan moet je hen het gereedschap in handen geven om dit te doen en niet eenzijdig doelen opleggen
Ook Vlaams landbouwminister Jo Brouns (cd&v) reageert tevreden op de terugtrekking van het pesticidenredutcieplan. "Onze landbouwers werken graag mee aan de reductie van pesticiden, maar dan moet je hen het gereedschap in handen geven om dit te doen en niet eenzijdig doelen opleggen. Goed signaal om van de Green Deal ook een echte deal te maken", zegt hij op X.
Groen-covoorzitter Jeremie Vaneeckhout is dan weer niet te spreken over de beslissing van de Commissie. Volgens hem is landbouw niet gebaat bij leiders die de kop in het zand steken. “Ze zijn wel gebaat bij beleid dat helpt om de transitie te maken op een manier die economisch leefbaar is. Onze landbouwers zijn in crisis, maar onze natuur ook. En gezonde natuur is cruciaal voor de voedseltoekomst”, stelt hij.
Voor Tom Vandekendelaere (CD&V/EVP) bewijst het falen dat de "erg ambitieuze aanpak van de Commissie op alle biodiversiteitswetgeving duidelijk contraproductief werkt". "Met de symbolische doelstelling van de halvering van pesticidegebruik tegen 2030, die geen rekening hield met de realiteit op het terrein, oogstte de Commissie de onrust en de afkeuring die ze zelf zaaide", meent hij.
Hilde Vautmans (Open VLD/Renew) is tevreden dat de Europese Unie naar de landbouwers luistert en "haar verantwoordelijkheid neemt". "Maar we hebben nood aan tastbare resultaten. Er verdwijnen elke dag duizend boeren in Europa", zei Vautmans. Ze ijverde onder meer voor de afbouw van de administratieve rompslomp, een reflectie over het hergroeperen van beschermde gebieden en vrijhandelsakkoorden die verzekeren dat geïmporteerde producten voldoen aan dezelfde eisen als de Europese.
Voor Sara Matthieu (Groen) moet de Commissie nu werk maken van een nieuw pesticidenvoorstel "dat niet volledig wordt uitgekleed door lobbyisten zoals het vorige". "Dat is erg belangrijk voor onze boeren én onze biodiversiteit", stelt ze op X. "Dat kan enkel op voorwaarde dat de overheid een belangrijke rol speelt in het ondersteunen van boeren. We mogen het beschermen van biodiversiteit niet aan de boer overlaten. Daarom maken we de ecologische keuze de goedkoopste en gemakkelijkste keuze".
Kathleen Van Brempt (Vooruit/S&D) waarschuwde "de EVP en in het zog daarvan extreemrechts om van de Green Deal en de natuurherstelwet een boeman te maken in dit verhaal". "Er is voor de landbouw geen toekomst als er geen sterk klimaatbeleid en geen biodiversiteit is." Het huidige gemeenschappelijke landbouwbeleid staat daar haaks op, zo betoogde ze, en daarom moet de nieuwe Commissie werk maken van een fundamentele hervorming.
Nieuwe klimaatdoelen 2040
Een indirect resultaat van de boerenprotesten is ook terug te vinden in de klimaatdoelen voor 2040 die de Europese Commissie maandagavond heeft bekendgemaakt. Dit nieuwe voorstel wil de brug maken tussen de klimaatdoelen die voor 2030 en 2050 zijn geformuleerd. Zo moet er tegen 2030 55 procent minder broeikasgassen uitgestoten worden, tegen 2050 wil Europa klimaatneutraal zijn. Om dat laatste doel te bereiken heeft de Commissie het voorstel gelanceerd om tegen 2040 een reductie van 90 procent te behalen.
De uitstootvermindering met 90 procent geldt als een nettoreductie. Dat houdt in dat de chemie of luchtvaart technieken voor koolstofopslag kunnen inzetten, omdat die sectoren onmogelijk op korte termijn klimaatneutraal kunnen worden. De omschakeling in de energievoorziening en het afstappen van fossiele brandstoffen worden cruciaal. Maar voor de uitfasering van gas en olie biedt de Commissie vooralsnog geen tijdschema, net zomin als voor de noodzakelijke elektrificatie van de industrie.
Afgezwakte doelstelling voor landbouw
Voor de landbouwsector werd aanvankelijk een aparte doelstelling voorzien. In de oorspronkelijke tekst die de Commissie had opgesteld, was er sprake een daling voor de uitstoot van broeikasgassen door de landbouw met 30 procent tegenover 2015. Ook werd gesteld dat veehouderij en landbouw een centrale rol spelen in de groene transitie. Er werd ook verwezen naar de nood aan "gezondere voedingspatronen met een meer diverse inname van proteïnen".
In de finale versie van het voorstel van de Europese Commissie blijken die verwijzingen naar landbouw niet meer te staan. In de landbouw gaat het vooral om de uitstoot van methaan, een krachtig maar relatief snel uit de atmosfeer verdwijnend broeikasgas dat vooral ontstaat door de spijsvertering van koeien. Technologische oplossingen kunnen volgens de Commissie helpen om de reductiedoelstelling te behalen.
De investeringskosten voor het nieuwe traject naar 2040 lopen wel hoog op. Tot 2050 zijn jaarlijks voor 1.500 miljard euro investeringen nodig en die bedragen liggen tussen 2030 en 2040 zelfs nog iets hoger. Het Europees RRF-herstelfonds, dat lidstaten leningen en subsidies biedt voor vergroening en de strijd tegen klimaatverandering, loopt af tegen 2027, zo weet De Tijd.
Slechte timing?
Ondanks de eerder beperktere doelstelling voor de landbouwsector stelt Europees parlementslid Tom Vandenkendelaere (cd&v, deel van de EVP-fractie) dat de timing van het voorstel van de Commissie “symbolisch niet slechter kan”. "De Europese Commissie stoot hiermee de boeren nodeloos voor het hoofd. De Europese Volkspartij vraagt al langer een adempauze zodat boeren de Europese duurzaamheidsdoelstellingen kunnen behalen."
In een persbericht laat Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) weten dat het nieuwe voorstel bij haar alleen maar tot onbegrip leidt. “De Europese trein dendert voort in haar parallelle wereld, steeds verder van de mensen af in een opbod waarvan iedereen weet dat het niet haalbaar is. Bovendien hoort klimaatadaptatie en ruimte voor water de échte prioriteit te zijn”, aldus Demir, die haar collega’s van andere regeringen oproept serieuze vraagtekens te plaatsen bij het Europees beleid dat ze steunen.
Aan de linkerkant van het politieke spectrum wordt de nieuwe doelstelling toegejuicht. Volgens Kathleen Van Brempt, Europees parlementslid voor Vooruit, is dit tussentijds doel van cruciaal belang om de samenleving, het beleid en de economie een helder perspectief te geven. “Dit creëert alleen maar meer investeringszekerheid voor onze economie”, stelt ze.
Voor Groen mag de doelstelling nog verder gaan. De Europese groene fractie liet weten het mikt op klimaatneutraliteit tegen 2040, tien jaar vroeger dus dan wat Europa zich vandaag tot doel stelt. "Zo levert Europa haar eerlijke bijdrage", verklaart Sara Matthieu (Groen). "Als wij geen inspanningen leveren, kunnen we dat ook niet verwachten van armere landen elders in de wereld."
Het voorstel dat de Europese Commissie op tafel heeft gelegd, is nog geen voldongen feit. Het is nu aan de lidstaten in de Europese Raad en aan het Europees Parlement om het doel voor 2040 en de weg ernaartoe al dan niet goed te keuren.
Bron: Eigen berichtgeving / Belga / De Tijd
