Wetenschappelijk comité FAVV onzeker over knolcyperus

Knolcyperus is een erg schadelijk onkruid dat lijkt op gras maar helaas veel moeilijker te bestrijden is. Het plantje vermeerdert zich zo ontzettend snel via wortelknolletjes dat zelfs maïs er niet tegen opgewassen is wanneer er geen beheersmaatregelen genomen worden. Een koninklijk besluit van 2011 regelt de meldingsplicht en verplichte bestrijding onder het toeziend oog van het Voedselagentschap. Deze aanpak heeft de opmars van knolcyperus niet kunnen stoppen zodat het FAVV de procedure om het KB op te heffen, ingezet heeft. Een advies waarin het wetenschappelijk comité van het FAVV aangeeft dat de bestrijding van knolcyperus nog steeds gerechtvaardigd is en zich niet uitspreekt over de effecten van het KB, noch van de opheffing ervan, staat een meer efficiënte bestrijding in het kader van geïntegreerde gewasbescherming niet in de weg. Het is federaal landbouwminister Willy Borsus die finaal beslist over het lot van het KB.

Hoe sterk verspreid knolcyperus al voorkomt in Vlaanderen is niet heel duidelijk, zeker is wel dat deze invasieve veldbewoner oprukt. De knolletjes zijn met landbouwmachines al meegelift naar alle Vlaamse provincies. De verspreiding vindt plaats wanneer na een besmet percelen andere percelen bewerkt worden, zonder de machines te reinigen. Eens knolcyperus zich ergens gevestigd heeft, vermeerdert het zich zo snel via wortelknolletjes dat het een bedreiging vormt voor landbouwgewassen. In het slechtste geval wordt het zelfs onrendabel om een perceel nog langer te bewerken.

Gelet op de ernst van een besmetting met knolcyperus wou de overheid met het KB van 12 mei 2011 knolcyperus bestrijden en de verspreiding ervan voorkomen. “De bestrijding van deze invasieve soort is nog altijd volledig gerechtvaardigd”, luidt het in een recent advies van het wetenschappelijk comité van het Voedselagentschap. Knolcyperus lijkt nu vaker in ons land voor te komen dan in 2009, maar de verspreiding zou nog steeds vrij heterogeen zijn. De zwaar besmette percelen situeren de wetenschappers van het FAVV in Vlaanderen. Door het ontbreken van gegevens kunnen de exacte verdeling en verspreiding van knolcyperus niet gemeten worden, en de effecten van de huidige beheersmaatregelen al evenmin.

Daardoor vindt het wetenschappelijk comité van het Voedselagentschap het moeilijk om de risico’s van een intrekking van het KB wetenschappelijk te beoordelen. Dat advies doet evenwel niets af aan de procedure die het FAVV heeft ingezet tot opheffing van het KB, maar het zal wel overgemaakt worden aan de minister (Willy Borsus, federaal bevoegd voor landbouw) die daar het laatste woord over heeft. “Met de huidige aanpak hebben we de opmars van knolcyperus niet kunnen stoppen. De meldingsplicht is een belangrijke pijler van de bestrijding van een quarantaineorganisme, maar we moeten vaststellen dat die niet werd nageleefd door de betrokkenen (waaronder de landbouwers). Knolcyperus is veel sterker verspreid dan de percelen die wij in het vizier hadden”, licht Liesbeth Swillens van het FAVV toe.

Door de opheffing van het KB zou de bestrijding van knolcyperus ingepast kunnen worden in het bredere verhaal rond geïntegreerde gewasbescherming. Verwacht wordt dat landbouwers dan minder terughoudend zullen zijn om een besmetting te communiceren. De bestrijding kunnen ze oppakken met de hulp van experten van de Afdeling Duurzame Landbouwontwikkeling (ADLO) en de praktijkcentra in Vlaanderen.

Annie Demeyere van ADLO stelt enkele efficiënte beheers- en bestrijdingsmaatregelen in het vooruitzicht: “De verspreiding willen we tegengaan door bijvoorbeeld geen wortel- of knolgewassen te telen op besmette percelen. Bestrijden kan met herbiciden, door een dubbele behandeling in maïs. Door van een akker grasland te maken of er een gewas te telen dat de bodem snel bedekt, kan je knolcyperus proberen uitputten. Bij voorkeur is de snelle bodembedekker wintergerst zodat in de graanstoppel nog een glyfosaatbehandeling mogelijk is.”

Vrijblijvend wordt de nieuwe aanpak alleszins niet want daarvoor is het probleem veel te ernstig. Op de toepassing van alle regels van geïntegreerde gewasbescherming wordt driejaarlijks gecontroleerd in het kader van lastenboeken voor plantaardige productie. Wellicht zal dat veel effectiever zijn dan controles die enkel plaatsvinden na melding van een besmet perceel.