Vlaamse sojateelt is geen sprong in onbekende meer

Bij de teelt van soja mag een akkerbouwer zich geen omzet per hectare zoals die van aardappelen voorstellen, maar maakt hij beter de vergelijking met granen. Voorlopig is soja op minder dan één procent van het akkerland in Vlaanderen economisch interessant, waarbij gerekend wordt met een opbrengst van 3 ton per hectare en een prijs van 500 euro per ton. Nodig volgens landbouwonderzoeksinstituut ILVO is een opbrengststijging naar 4,5 ton per hectare want dan zou soja zelfs bij een iets lagere prijs het zesde belangrijkste Vlaamse akkerbouwgewas kunnen worden.

Wanneer de velden opdrogen, starten landbouwers met het zaaien van suikerbieten en daarna volgen de andere voorjaarsteelten. Landbouwonderzoeksinstituut ILVO heeft dus net op tijd de resultaten van vier jaar soja-onderzoek gebundeld om Vlaamse soja als mogelijke teelt onder de aandacht te brengen. Voor de zaai van soja moeten landbouwers sowieso wachten tot in mei. In principe kan het tot half mei – de IJsheiligen – vriezen, en dat kan de van oorsprong subtropische plant soja niet hebben. Soja in West-Europa heeft als teelttechnische uitdaging de vorstgevoeligheid in het voorjaar, koudegevoeligheid tijdens de bloeiperiode en voldoende droge bonen bekomen in het najaar.

Vooraleer een landbouwer een nieuwe teelt introduceert op zijn bedrijf wil hij weten wat het kan opbrengen. Door interviews met pioniers-landbouwers en bedrijven uit de sojaketen kwamen vier valorisatiemogelijkheden voor Vlaamse soja in beeld. Droge sojabonen kunnen dienen voor diervoeder of, als ze aan strengere kwaliteitseisen voldoen, voor humane voeding. Een andere mogelijkheid is de boontjes in de onrijpe peulen gebruiken in bijvoorbeeld groentemixen. Ten slotte kan ingekuilde soja dienstdoen als eiwitrijk ruwvoeder voor vee.

De afgelopen vier jaar heeft ILVO samen met projectpartners KU Leuven campus Geel en Inagro heel wat kennis vergaard inzake rassenkeuze, gewasbescherming en teelttechniek specifiek voor Vlaanderen. Met behulp van een rekenmodel is geanalyseerd onder welke voorwaarden soja op een rendabele manier kan worden ingepast in het teeltplan van Vlaamse landbouwbedrijven. “We werkten met een dataset van 328 bedrijven met akkerland, actief in vijf verschillende landbouwstreken”, zegt ILVO-onderzoeker Jef Van Meensel. Voor elk bedrijf afzonderlijk is berekend welke combinatie van gewassen leidt tot een maximaal bruto saldo, en of soja daarin past.

Vanuit economisch oogpunt kan het nu al interessant kan zijn voor een (beperkt) aantal landbouwbedrijven om de teelt van droge sojabonen op te nemen in het teeltplan. Bij een opbrengst van 3 ton per ha en een prijs van 500 euro per ton gaat het om minder dan 1 procent van de oppervlakte akkerland in Vlaanderen waar soja economisch een meerwaarde is. Wanneer een opbrengst van 4,5 ton per ha zou kunnen worden gehaald, zou bij een prijs van 450 euro per ton dit percentage stijgen naar 8 procent. Soja zou daarmee het zesde belangrijkste akkerbouwgewas kunnen worden en interessant zijn op ongeveer 60 procent van de Vlaamse landbouwbedrijven met akkerland.

De haalbaarheid verschilt van streek tot streek. ILVO merkt op dat de opbrengsten op lichtere gronden wellicht lager zullen zijn dan op zwaardere gronden. Uit de analyse blijkt dat graangewassen in eerste instantie in aanmerking komen om plaats te ruimen voor soja. De keuze om effectief met soja aan de slag te gaan, wordt echter ook door andere factoren zoals teeltkennis en voorkeur bepaald. Deze factoren zijn niet onderzocht zodat de modelresultaten geen voorspelling zijn voor wat er effectief in de praktijk zal gebeuren. Daar zien we dat in geen tijd een Vlaamse sojaketen uit de grond is gestampt nadat AVEVE en Alpro landbouwers houvast boden qua toelevering en afnamezekerheid.

Meer info: ILVO