Vergiftigde Vlaamse compost Franse aardappelen?

Donderdag begint in het Franse Compiègne een proces tegen de invoerders van compost uit Vlaanderen. De grootste boer van Picardië eist een miljoen euro schadevergoeding, omdat zijn akkers werden vergiftigd door deze organische mest. De zaak doet in elk geval stof opwaaien in Franse landbouwkringen. De feiten, samengevat: Christian Marechal laat in de herfst van 2005 in Baboeuf (Noyon, Picardië) 41 van zijn hectaren bemesten met onder andere ruim 160 ton Orgakali, een met kaliumsulfaat verrijkte compost van het bedrijf Compofert uit Kallo.

De compost wordt rechtstreeks vanuit Vlaanderen geleverd, door bemiddeling van Franse handelaars. In het voorjaar van 2006 plant Marechal aardappelen om pootgoed te oogsten. In de zomer ziet hij zijn velden voor zijn ogen afsterven. Marechal moet de rottende opbrengst snel laten vernietigen, want zijn buren in het dorp klagen over ondraaglijke stank.

Laboanalyses, toegevoegd aan het verslag van de expert die werd aangesteld door de rechtbank, bevestigen dat in resten van deze compost onwaarschijnlijke hoeveelheden organisch vergif zitten - furanen, fenolen, butylamide en andere zogenaamde aromatische koolwaterstofverbindingen die qua gevaar voor de volksgezondheid weinig onderdoen voor pcb's en dioxine. De vervuiling is in die mate alarmerend dat Marechal een tijdelijk verbod krijgt om op de getroffen akkers nog gewassen te verbouwen voor menselijk verbruik. Overigens liep op dezelfde velden kort nadien een poging om graan te zaaien even slecht af.

De rechtbankexpert, Jean-Claude Crosnier, schrijft zwart op wit dat alleen de Vlaamse compost in aanmerking komt als bron van de vervuiling. De andere meststoffen werden veel fijner en over de complete akkers verdeeld, terwijl de grofkorrelige compost niet werd verspreid langs de randen van de velden. De aardappelen bleven daar compleet gezond. "Op basis van alle waarnemingen bestaat er geen enkele twijfel over het verband tussen de schade en de Orgakali-compost", zegt de expert.

Boer Marechal eist voor de rechtbank een miljoen euro schadevergoeding van de leverancier en de invoerder, die deze schade willen verhalen op de Vlaamse producent Compofert. Twee à drie andere boeren uit de streek met gelijkaardige schade willen ook naar de rechtbank stappen. Een klein dozijn anderen wacht reikhalzend op de uitkomst, om daarna eventueel ook schadeclaims in te dienen.

Compofert uit Kallo in het Waasland is een onderdeel van Groep Op De Beeck' uit Bouwel (Grobbendonk) in de Kempen, een reus in de verwerking van organisch afval. De groep houdt zich onder andere bezig met compostering van kippen- en varkensmest, maar ook met het ophalen en verwerken, tegen betaling, van ander afval.

Patrick Boonen ontkent als verantwoordelijke voor Compofert vlakaf elke schuld: "Het is duidelijk dat er iets misliep bij die boer. Maar zo lang na de feiten valt niet meer te achterhalen wie hiervoor de verantwoordelijkheid draagt. Er kan zoveel fout zijn gelopen", zegt Boonen. "Waren de pootaardappelen viraal besmet? Speelde de bijzonder hete zomer van vorig jaar een rol? Waren de andere meststoffen vervuild?" Al die mogelijkheden worden glashard ontkend door de expert van de rechtbank. Boonen: "We stellen ons vragen bij zijn onafhankelijkheid".

Bezwarend in het verslag van de expert is dat op de plekken waar de Vlaamse compost werd gestort, vooraleer verdeeld te worden, onverklaarbaar veel niet-organisch afval werd teruggevonden. Daaronder: zware metalen zoals cadmium, zink, chroom, koper, lood en aluminium. Die plekken zijn zo goed als organisch dood, niet verwonderlijk gezien de vastgestelde concentraties aan gif.

Bij Compofert wordt, aan het einde van het vergisten van varkens- en kippenmest, wanneer de camions met deze compost geladen worden, kaliumsulfaat toegevoegd uit andere afvalbronnen. Kan het dat bijvoorbeeld per vergissing ander afval werd vermengd met de compost? Boonen: "We worden veelvuldig gecontroleerd door de Mestbank en de milieu-inspectie. We voeren jaarlijks 120.000 ton Orgakali uit naar Frankrijk. We kregen nooit klachten".

Vernietigend is de slotopmerking van de rechtbankexpert, die vaststelt dat "de regels voor het weergeven van de samenstelling van deze compost niet werden nageleefd, net zo min als de controles hierop". Boonen: "Niet waar. Bovendien is ook de invoerder dan evengoed onderworpen aan die controles". Een schadeclaim van een miljoen euro is niet niks. Boonen: "Inderdaad. De uitkomst van dit proces wordt van existentieel belang voor ons".