Tussen 2013 en 2019 opnieuw 12.500 ha open ruimte verdwenen

In 2018 werd voor de eerste keer in Vlaanderen een Ruimterapport opgemaakt. Daarin werd voor het eerst becijferd dat één derde van Vlaanderen wordt ingenomen om te wonen, werken, ontspannen en ons te verplaatsen. Het ruimtebeslag werd als groot en versnipperd beschreven. Een ander typisch Vlaams fenomeen dat in dat rapport voor het eerst gedocumenteerd werd, is de lintbebouwing: Vlaanderen telt er ruim 13.000 kilometer van.

Nu is het tweede Ruimterapport klaar. Opnieuw beschrijft het aan de hand van meer dan 300 kaarten, tabellen en grafieken de huidige toestand van Vlaanderen op ruimtelijk vlak. Het brengt ook de evoluties tussen de periode 2013-2019 in beeld.

Sterke afname graslandareaal

Uit dat rapport blijkt ongeveer 10 tot 20 procent van het landgebruik veranderde in de onderzochte periode. Landgebruik verwijst daarbij naar het daadwerkelijke gebruik van grond voor menselijke activiteiten, voor teelten of voor natuurlijke begroeiing. Ongeveer de helft van de open ruimte in Vlaanderen wordt ingenomen voor akkerland (30,5%) en grasland (20,4%). Huizen en tuinen nemen 12,6 procent van de ruimte in. Voor die laatste categorie gaat het om een stijging van 3 procent, voor akkerland om 1 procent. Opvallend is de sterke daling die werd genoteerd voor grasland: een afname van 20.230 hectare tussen 2013 en 2019 (-6,8%).  

Het Ruimterapport stelt ook dat het ruimtebeslag van 2013 tot 2019 verder toenam: van 32,5 procent van de totale oppervlakte in Vlaanderen naar 33,3 procent. Dat betekent dat er in die periode elke dag 5,1 hectare open ruimte is verdwenen. Van het totale ruimtebeslag is 45 procent verhard. Opvallend daarbij is dat 62 procent van die verharde ruimte niet is bebouwd. Het gaat bijvoorbeeld om wegen of opritten.

Vandaag wordt meer dan de helft van het ruimtebeslag gebruikt voor wonen (38%) en transport (18%). Commerciële activiteiten nemen 14 procent van het ruimtebeslag in en recreatie 7 procent. Diverse categorieën bebouwde en onbebouwde ruimte nemen samen 21 procent in beslag. Landbouwgebouwen komen op de laatste plaats met een totaal aandeel van 2 procent in het ruimtebeslag. Opvallend is wel dat het ruimtebeslag van deze categorie tussen 2013 en 2019 met 17 procent gestegen is.

Vier keer meer bebouwde oppervlakte per bewoner

In de onderzochte periode kwamen er elke dag ongeveer 270 extra gebouwen bij, zowel hoofd- als bijgebouwen. Zowat 54 procent daarvan wordt gebruikt als huisvesting, 15 procent voor industrie en 7 procent voor landbouw. “Dat resulteerde in een extra bebouwde oppervlakte van iets meer dan 4.000 hectare”, aldus het Departement Omgeving. “Dat zorgt dus voor een verdere verstedelijking van Vlaanderen.” Zowel de verstedelijkte als de randstedelijke gebieden werden tussen 2013 en 2019 groter en er woonden ook meer mensen.

Wat eveneens opvalt, is dat we vandaag per inwoner meer open ruimte innemen dan in het verleden. Op basis van gegevens van meer dan 100 jaar concludeert het Departement Omgeving dat de laatste 30 jaar elke bijkomende inwoner vier keer zoveel bebouwde oppervlakte inneemt als ongeveer 100 jaar geleden.

Lintbebouwing als historisch gegeven

Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) wil de cijfers en evoluties uit dit rapport samenleggen met de aanbevelingen van de Taskforce Bouwshift om verder werk te maken van de bouwshift. “De bouwshift wil zeggen meer doen op dezelfde ruimte, slimme en kwalitatieve verdichting, meervoudig ruimtegebruik en een hoger ruimtelijk rendement. We zullen deze informatie meenemen voor verdere besprekingen binnen de regering om deze grote uitdaging richting 2040 aan te gaan”, stelt ze.