Theatervoorstelling 'Wortels' mikt op verbinding tussen landbouw en natuur

Met het theaterstuk ‘Wortels’ wil het project ‘Boer zoekt natuur, natuur zoekt boer’ van ABS en Natuurpunt het spanningsveld tussen landbouw en natuur op een eigenzinnige manier belichten. Het kon daarvoor de bekende acteur Bruno Vanden Broecke strikken die in de huid kruipt van landbouwer Danny Wyckmans, oftwel Wortel. In een boeiende monoloog tracht hij boven de polarisatie uit te stijgen en de tweespalt tussen natuur en landbouw iets filosofischer te bekijken. “We willen mensen laten voelen wat er tussen beiden speelt, zonder dat we het hen woordelijk in de maag splitsen.”

10 mei 2023  – Laatste update 10 mei 2023 21:46
Première voorstelling Wortels groepsfoto

Onuitgegeven samenwerking

Het was van meet af aan een onuitgegeven samenwerking die van landbouworganisatie ABS en natuurorganisatie Natuurpunt. Op het moment dat landbouw en natuur in heel wat dossiers lijnrecht tegenover elkaar stonden, besloten beide organisaties toenadering tot elkaar te zoeken. Het startte in april 2021 met een gezamenlijk voorstel rond een duurzaamheidspremie als alternatief voor de zoogkoeienpremie voor vleesvee en mondde een paar maanden later uit in een tweejarig project ‘Boer zoekt natuur, natuur zoekt boer’ dat steun kreeg van Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA).

Door landbouwers en natuurbeschermers met elkaar in gesprek te laten gaan, wil het project inzicht verwerven in wat de drijfveren zijn voor botsingen en onbegrip tussen landbouw en natuur om zo beleidsrelevante aanbevelingen te kunnen doen. Op het programma stonden onder meer bootcamps met landbouwers en natuurbeschermers, workshops en excursies op het terrein. Zowel bij ABS als bij Natuurpunt werd iemand aangeworven om het project in goede banen te leiden. Die eer viel te beurt aan landbouwingenieur Matthias D’Haese en bioloog Sanne Govaerts.

Bijzondere timing

Een gemakkelijke start was het allesbehalve, herinnert het duo zich. “We zijn in september 2021 gestart. In volle coronaperiode dus. Allesbehalve evident om een project uit te rollen dat mikt op ontmoeting”, klinkt het. En in februari 2022 kwam er dan het fameuze eerste stikstofakkoord dat de verhouding tussen landbouw en natuur op scherp stelde. Het deed bij ABS de vraag rijzen of het project wel kon worden verdergezet. “We hebben er met ons bestuur heftig over gedebatteerd. Het heeft echt niet veel gescheeld of we hadden de samenwerking met Natuurpunt stopgezet”, herinnert voorzitter Hendrik Vandamme zich.

Nochtans stonden er op dat moment nog een aantal mooie activiteiten op het programma, waaronder een theatervoorstelling. Oorspronkelijk mikte het project op een podcastreeks, maar daar werd op teruggekomen. “De spontane interactie tussen landbouwers en natuurbeschermers tijdens onze activiteiten vonden we steeds bijzonder mooi om te zien, maar je kan die emotie moeilijk overbrengen naar mensen die er niet bij waren. Bovendien bereikt een podcast maar een beperkt publiek”, vertellen Sanne en Matthias. Daarom werd uiteindelijk gekozen voor een theatervoorstelling.

Artistieke vrijheid

Adriaan Severins en Elena Peeters van productiehuis SLAK gingen de uitdaging aan om over het snijpunt tussen landbouw en natuur een theaterstuk te schrijven. Tussen april en oktober 2022 bracht het projectteam van ‘Boer zoekt natuur, natuur zoekt boer’ hen in contact met tal van natuurbeschermers en landbouwers, maar ook met experten en wetenschappers. Op basis van die gesprekken kreeg het theaterstuk vorm. “Dat waren, gezien de timing, soms bijzonder heftige ontmoetingen”, herinnert Severins zich, waarmee hij doelt op het toen recent afgesloten stikstofakkoord dat de toekomst van een aantal landbouwbedrijven onderuithaalde.

De theatermakers kregen de artistieke vrijheid om die gesprekken om te zetten in een monoloog, die de naam ‘Wortels’ kreeg. Ze dachten meteen aan Vlaams topacteur Bruno Vanden Broecke voor de hoofdrol. Die voelde de klik met het onderwerp meteen en zegde toe. “Ik woon nu in de stad, maar toch blijf ik de connectie voelen met de natuur van tijdens mijn jeugd. Mijn grootouders hadden een boerderij in de regio Waasmunster. Daar was ik veel als kleine jongen”, vertelt Vanden Broecke.

Affiche Wortels

Hij ziet ook veel voordelen in toneel om de polarisatie tussen landbouw en natuur te benaderen. “Je gaat voorbij de waan van de dag. Toneel kan uitzoomen en het iets filosofischer bekijken. We kunnen tonen wat er speelt zonder daarbij moraliserend te zijn of een direct standpunt in te nemen. Je kan het publiek als het ware laten voelen wat er speelt. Het menselijke aspect kan beter belicht worden.” Dat het stikstofprobleem met de voorstelling niet zal opgelost worden, voegt Severins daaraan toe. “Maar door onze blik als theatermakers toe te voegen aan het gesprek, kunnen we wel een opening creëren waarin er terug dialoog kan ontstaan”, aldus Severins

Bever als katalysator

Tijdens de voorstelling kruipt Vanden Broecke in de huid van Danny Wyckmans, bijgenaamd Wortel, een hedendaagse melkveehouder. Anderhalf uur lang vertelt hij het verhaal van zijn bedrijf (een oranje bedrijf als gevolg van stikstof), van zijn gezin en zijn voorouders. Hij vertelt hoe hij zich staande tracht te houden in een omgeving die steeds verandert en in een maatschappij die steeds meer vraagt van zijn voedselproducenten. Hij staat open voor die verandering, maar toch slaat de vertwijfeling toe.

Vanuit landbouwperspectief bekeken slaagt hij de acteur erin om een landbouwer van vlees en bloed neer te zetten. De locatie en de setting van de voorstelling – ze zal in eerste instantie op echte landbouwbedrijven gespeeld worden – helpen daarbij. Ook vestimentair, petje van Clovis Matton inbegrepen, is de figuur die Bruno Vanden Broecke neerzet, geloofwaardig.

Het verhaal wordt met de nodige lichtheid gebracht, met hier en daar wat woordspelingen en herkenbare situaties. Naar het einde toe wordt de voorstelling een stuk donkerder. De bever wordt daarbij gebruikt als katalysator. Wanneer er door alle inspanningen van Wortel, samen met de lokale natuurbeschermer, plots een bever opduikt naast zijn weiland, is hij in eerste instantie dolgelukkig, net als de rest van zijn gezin. Tot wanneer blijkt welke impact de komst van de bever kan hebben op zijn bedrijfsvoering. Vanaf dan gaat het bergaf met het gemoed van Wortel.

Wortels Bruno Vanden Broecke

Luisterspel in plaats van monoloog

Hoewel Vanden Broecke de enige acteur op de scene is, wil Severins het geen monoloog noemen. Hij ziet het eerder als een luisterspel. Het stuk vertelt het verhaal van een landbouwer, maar de natuur is prominent aanwezig door fragmenten af te spelen met natuurgeluiden. Dat wordt doorspekt met geluidsfragmenten uit een podcast waarin Wortel en zijn gezin in dialoog gaan met een lokale natuurbeschermer en de podcastmaker. Dat luisteren is bijzonder belangrijk voor de theatermakers. “Het staat symbool voor een weg uit de polarisering. Luisteren naar elkaar om begrip en empathie te laten ontstaan”, luidt het.

En daar slagen de theatermakers wonderwel in. Dat was ook te horen na afloop van de première die plaatsvond in een loods van ILVO in Merelbeke. Naast de top van ABS en Natuurpunt waren ook minister Demir en heel wat andere prominenten aanwezig. “Aangrijpend, stemt tot nadenken, herkenbaar, waarheidsgetrouw”, waren de meest gehoorde reacties op de receptie na afloop van de première. Ook Vanden Broecke en Severins mengden zich daarbij onder het publiek. Want naar de gesprekken na afloop keken ze naar eigen zeggen nog meer uit dan naar de voorstelling zelf. “En dat is misschien wel voor het eerst”, zei de acteur.

In het kader van het project ‘Boer zoekt natuur, natuur zoekt boer’ toert de voorstelling in de maand mei langs verschillende landbouwbedrijven (Beernem, Turnhout, Kortenaken en Wemmel). Half juni vindt de zaalpremière plaats in Turrnhout en eind juli zal het stuk gespeeld worden op het landbouwbedrijf van ABS-voorzitter Hendrik Vandamme in Oostende in het kader van Theater Aan Zee. Vanaf 2024 start een tour langs diverse culturele centra in heel Vlaanderen.

Meer informatie: Natuur zoekt boer, boer zoekt natuur

Bron: Eigen berichtgeving

Gerelateerde artikels

Er zijn :newsItemCount nieuwe artikels sinds jouw laatste bezoek