Studie: Antibioticadrempel in voeding tot tien keer te hoog

Volgens een studie in het medische tijdschrift The Lancet kostte antibioticaresistentie in 2019 wereldwijd 1,2 miljoen mensenlevens. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) zal dit cijfer in 2050 oplopen naar 10 miljoen, als we geen actie ondernemen tegen antibioticaresistentie.

Speekselonderzoek

Onderzoeker Chris Kenyon van ITG stelt dat we onze inname van antibiotica structureel moeten verminderen, willen we medische drama’s voorkomen. “We hebben via speekselonderzoek de resistentie van de gemiddelde Belg onderzocht”, zegt hij. “Relatief veel mensen blijken resistente bacteriën te dragen, zelfs mensen die de afgelopen dertig jaar geen antibiotica hebben ingenomen. Er werd lang aangenomen dat dit louter kwam door antibioticagebruik in de omgeving, maar wij wilden bekijken welk effect antibiotica in voeding heeft.”

Gevaarlijke resistentie

Voor de duidelijkheid: mensen zijn niet antibioticaresistent, bacteriën wel. Volgens Ziekenhuis Oost-Limburg ZOL zijn bijvoorbeeld sommige vormen van longontsteking nog erg moeilijk te behandelen door de toenemende antibioticaresistentie. Dit is dan ook de meest voorkomende fatale ziekenhuisinfectie.

Eén manier om antibioticaresistentie te minderen, is door deze middelen zo min mogelijk te hanteren. Zo organiseert de FOD Volksgezondheid jaarlijks campagnes ter bewustmaking dat antibiotica geen middel is dat lichtelijk mag worden voorgeschreven of ingenomen. Bij virale infecties zoals een verkoudheid of een griep is het overigens nutteloos.

Terughoudendheid voor medisch antibioticagebruik is dus een stap in de goede richting, al wordt er volgens Kenyon nog te weinig naar onze voeding gekeken. De toegestane maximale residuwaarden in onze voedingsproducten moeten volgens de onderzoeker naar omlaag. “De toegelaten limieten in dierlijke producten zoals vlees en vis zijn te hoog”, zegt hij. “Zelfs met een tiende van de toegelaten dosis kan je resistentie kweken.”

Kenyon verduidelijkt wel dat zijn onderzoek louter kijkt naar toegestane limieten, niet naar de werkelijke hoeveelheid antibiotica in ons eten. “Want die hoeveelheden zijn in België gedaald”, zegt hij. “In veel andere landen, zit men boven de Europese limiet. Denk maar aan regio’s in Oost-Azië en Afrika.”

“De hoeveelheid antibioticum die effectief in onze voeding zit, hangt sterk af van product tot product, en van regio tot regio”, zegt Kenyon. “De limieten voor melk en eieren zijn bijvoorbeeld erg streng, voor vlees en vis minder.”

Mensen en muizen

Volgens Kenyon worden de gevolgen van antibiotica in voeding sterk onderschat. “België kent veel antibioticaresisentie, en het medisch gebruik van deze middelen bij mensen is hiervoor een belangrijke, maar geen volledige verklaring. Ons onderzoek op larven toont dat voeding een extra mogelijke blootstelling kan zijn. Maar onze resultaten zijn preliminair, want we bekijken nu of we dezelfde resultaten zien bij mensen en muizen. Dat onderzoek loopt nu. De resultaten hiervan zullen binnen een drietal maanden bekend zijn.”

Ook hier krijgen mensen en muizen de maximale residu limiet (MRL) van antibiotica in voeding systematisch toegediend. Het is niet zo dat ze voeding krijgen opgediend uit de supermarkt. “Er is dus een verschil met wat we werkelijk consumeren”, zegt Kenyon. “Maar dat mag geen argument zijn om de limieten niet te verlagen, want de antibiotica die we nu toedienen, zijn toegestane niveaus in onze voeding. Als deze dosis ongezond is, dan zijn de limieten te hoog.”

Inspanningen van sector

Volgens het laatste rapport van Amcra, het kenniscentrum naar antibioticagebruik bij dieren, is de verkoop van antibiotica bij dieren afgelopen jaar gedaald met 21 procent. Volgens professor Fabiana Dal Pozzo is het zeker bespreekbaar om de MRL te verlagen, al betreurt ze de wijze waarop het ITG-onderzoek in diverse media is belicht. “Veel media berichten nu dat de antibioticagehaltes in onze voeding stelselmatig te hoog zijn”, zegt ze. “Dat doet afbreuk aan de inspanningen van de sector om het gebruik te verlagen. Er is een verschil tussen een onderzoek waar men in-vitro antibiotica toedient aan de maximumresiduwaarden, en de daadwerkelijke hoeveelheden in de producten die we consumeren. Wanneer een dier antibiotica krijgt toegediend, wordt telkens een wachttijd gerespecteerd alvorens het geslacht wordt, om residu in het vlees te vermijden. Producten die de MRL overschrijden, worden niet verkocht.”

Controles

Volgens het federaal voedselagentschap FAVV worden de antibioticagehaltes in onze voeding nauwlettend opgevolgd. “Volgens de Europese wetgeving moet elke lidstaat een “monitoring” uitvoeren van residuen op zijn grondgebied”, zegt Hélène Bonte van FAVV. “Er zijn minimale bemonsteringscriteria en -frequenties vastgelegd, evenals de groepen van stoffen die moeten worden getest in de verschillende diersoorten en -producten (honing, melk, eieren). De lidstaten moeten ook een monitoring uitvoeren voor geïmporteerde producten.”

“België controleert dus wel degelijk antibioticaresiduen in melk, eieren, vlees van verschillende diersoorten en in aquacultuur", zegt ze nog. "Het aantal analyses wordt bepaald op basis van het FAVV-controleprogramma en is in overeenstemming met de Europese wetgeving. In 2024 zijn er voor varkens bijvoorbeeld 1.044 monsters gepland voor antibiotica, net als in 2023. We houden ook toezicht op geïmporteerde producten.”