Stand van zaken in de projectgebieden van het Sigmaplan

Dit voorjaar verkregen Waterwegen en Zeekanaal (W&Z) en het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) vergunningen om met de aanleg van overstromingsgebieden, getijdennatuur en wetland te starten in een aantal Oost-Vlaamse projectgebieden van het Sigmaplan. "Bij dit alles proberen we de meest landbouwgevoelige gebieden te sparen en zijn er begeleidende maatregelen voor de getroffen boeren", zegt W&Z-hoofd Wim Dauwe. 

Het Sigmaplan, dat in 2005 door de Vlaamse regering werd goedgekeurd, wil het Zeescheldebekken beter beschermen tegen overstromingen en zeldzame natuurtypes herstellen. Recent verkregen Waterwegen en Zeekanaal en het Agentschap voor Natuur en Bos vergunningen om uitzonderlijke natuur te creëren, die tegelijk de veiligheid rondom de Schelde gevoelig verhoogt.

Het oorspronkelijke Sigmaplan, gelanceerd na de overstromingen van 1976, omvatte dijkverhogingen, gecontroleerde overstromingsgebieden die extra hoge waterstanden als eerste moesten opvangen en een stormvloedkering in Oosterweel (nabij Antwerpen). Vlaanderen heeft de dijkwerken en de overstromingsgebieden uit het eerste plan zo goed als afgewerkt. De bouw van een stormvloedkering werd voor onbepaalde tijd uitgesteld. Analyses wezen immers uit dat de baten niet zouden opwegen tegen de kosten.

Intussen wijzigde de kijk op het waterbeheer en werd ook duidelijk dat door de klimaatswijziging de waterstanden in de toekomst alleen maar zullen stijgen. "Bijkomende maatregelen waren daarom nodig zodat een geactualiseerd Sigmaplan het levenslicht zag", beschrijft de Vlaams-Nederlandse Scheldecommissie in zijn nieuwsbrief. Dat plan kiest voor een combinatie van verdere dijkverhogingen en nog meer ruimte voor de rivier, bijkomende gecontroleerde overstromingsgebieden dus.

Het Sigmaplan telt projectgebieden verspreid over Vlaanderen. In de Oost-Vlaamse Sigmacluster Kalkense Meersen wordt het overstromingsgebied Wijmeers aangelegd, waarvan een deel ingericht wordt als wetland. In Bergenmeersen komt er een gecontroleerd overstromingsgebied met een gereduceerd getij. De Schelde stroomt dan twee keer per dag het gebied binnen, zodat zich specifieke getijdenatuur ontwikkelt.

De gebieden Paardeweide en Paardebroek en het huidige natuurgebied Kalkense Meersen zullen verder ontwikkeld worden als wetland. Hier ontstaat een nat gebied, maar zonder overstromingen. Voor deze cluster kreeg W&Z dit voorjaar de vergunningen om met de werken te starten in Bergenmeersen, Wijmeers 1 en Paardeweide.

Ook op de Zeeschelde nabij Dendermonde en Hamme, en op de Durme nabij Hamme, Waasmunster en Temse komen nieuwe overstromingsgebieden. In april kreeg W&Z alvast de vergunning om met de aanleg van het gecontroleerd overstromingsgebied in Vlassenbroek te beginnen. In de Durmevallei legt ANB een wetland aan in het Weymeerbroek.

In de provincie Antwerpen zullen de vallei van de Grote Nete, Anderstadt I&II, de Polder van Lier en het gebied Varenheuvel-Abroek in de toekomst verder ontwikkeld worden als Sigmagebied. Het gaat om gebieden die gekozen werden omdat overstromingsgebieden er veel effect hebben, terwijl tegelijk zo weinig mogelijk schade wordt berokkend aan landbouw, bewoners en economie. "Toch zullen heel wat landbouwers hier waardevolle grond verliezen", zegt Evi Van Camp, regioconsulente van Boerenbond.

Daarom voorziet de Vlaamse regering een flankerend landbouwbeleid dat de gevolgen voor de getroffen landbouwers kan 'verzachten'. "In de cluster Varenheuvel, Polder van Lier en Anderstadt I&II is met een informatievergadering half juni de eerste stap gezet", schetst Van Camp. "Tijdens de zomer gaat de Vlaamse Landmaatschappij alle landbouwers in het gebied bezoeken zodat er op maat van de bedrijven oplossingen kunnen worden gezocht ter compensatie van het grondverlies."

Flankerende maatregelen zijn heel uiteenlopend en kunnen gaan van extra tijd om het landbouwbedrijf om te vormen, tot financiële compensaties of ruilgronden. "Voldoende ruilgrond vinden in de provincie Antwerpen, en bij uitbreiding in het dichtbevolkte Vlaanderen, is zeer moeilijk", zegt Van Camp, "onder meer omdat naast het Sigmaplan ook andere processen, zoals het GRUP Kleine Nete en Aa, landbouwgrond claimen." Boerenbond pleit daarom voor voldoende afstemming tussen de verschillende administraties en voor een integrale oplossing.

Meer info: Sigmaplan