Sla: in 6.000 jaar van onkruid naar geliefde groente

Wist je dat ijsbergsla, eikenbladsla en eigenlijk alle andere sla die we tegenwoordig eten, afstamt van wilde plantjes die 6000 jaar geleden in de Kaukasus groeiden? “Die eerste plantjes werden aangepast zodat uit het zaad van de plant olie kon worden gewonnen”, reageert Nederlands onderzoeker Rob van Treuren. “We hebben die bijzondere ontstaansgeschiedenis van sla gedetailleerd in kaart gebracht met behulp van een DNA-analyse van 445 slasoorten.” De techniek opent de deur naar snellere en effectievere veredeling van weerbaardere voedingsgewassen.

14 april 2021  – Laatste update 14 april 2021 13:56
Lees meer over:

Het was een huzarenstukje waar de onderzoekers van de Nederlandse Universiteit Wageningen voor stonden. Een verzameling van 2.500 verschillende soorten sla onderzoeken. “Ongeveer 1.500 rassen die ooit ergens ter wereld door boeren verbouwd werden, en nog eens ongeveer 1.000 populaties wilde sla planten uit bermen en natuurgebieden”, vertelt onderzoeker Rob van Treuren. “Uit al die slasoorten hebben we DNA gehaald en dan aan de hand van dat DNA bepaald hoe de sla op ons bord is ontstaan.”

Van de oude Grieken tot de moderne Amerikanen

Ze ontdekten heel wat interessante feitjes over simpele sla. “Dat de eerste wilde plantjes 6.000 jaar geleden in de Kaukasus werden aangepast om verbouwd te worden, bijvoorbeeld”, zegt van Treuren. “Dat deze eerste sla alleen geschikt was voor het oogsten van zaad waaruit olie werd gewonnen, en dat de oude Grieken en Romeinen deze plantjes  - toen nog met doorns op de bladeren - verder veredelden om als bladgroente gebruikt te worden.”

Het verhaal dat het DNA vertelt gaat door, tot aan de Amerikanen die eigenschappen uit wilde soorten nodig hadden om van de zachte gladde botersla harde gebobbelde ijsbergsla te maken.

Door de DNA-volgorde te bepalen, kunnen we verborgen eigenschappen in duizenden rassen en wilde populaties van sla en andere gewassen opsporen

Rob van Treuren - Onderzoeker WUR

Grootste slacollectie ter wereld

Het Centrum voor Genetische Bronnen Nederland (CGN) beheert de collectie van 2.500 slasoorten. Het is de grootste, meest complete en best gedocumenteerde slacollectie ter wereld. In samenwerking met het Chinese Bejing Genetic Institute werd van alle 2.500 soorten de DNA-volgorde bepaald, inclusief een analyse van genetische varianten én de verschillen en overeenkomsten tussen deze varianten. “De resultaten van de eerste 445 slasoorten hebben nu geleid tot een publicatie in Nature Genetics over de ontstaans- en veredelingsgeschiedenis van het gewas”, aldus van Treuren.

En daarmee is een schatkamer aan informatie geopend. “Zo blijkt dat de diversiteit van de huidige gecultiveerde sla het meest lijkt op die van de wilde voorloper Lactuca serriola uit de Kaukasus, en dat de eerste gecultiveerde sla oliesla moet zijn geweest, geteeld voor het zaad”, klinkt het. “Ook de langzame migratie van sla, via het Romeinse rijk, door Europa kan worden gereconstrueerd, evenals de overgang van zaadgewas naar bladgewas.”

Selectie op interessante eigenschappen

Analyse van de samenhang tussen de DNA-gegevens en eigenschappen van de gecultiveerde sla leert dat er sterk is geselecteerd op eigenschappen die aantrekkelijk waren voor productie en consumptie. “Zoals het ontbreken van stekels en doornen bijvoorbeeld”, legt van Treuren uit.

De studie toont volgens Rob van Treuren en Theo van Hintum, de twee Wageningse co-auteurs van de publicatie, mooi aan hoeveel informatie uit DNA-gegevens van een genenbankcollectie kan worden gehaald. “Ook laat het zien hoe belangrijk het behoud en beschermen van biodiversiteit en genetische bronnen is voor een duurzame voedselvoorziening in tijden van klimaatverandering en een groeiende wereldbevolking”, vult van Hintum aan. 

“Het bepalen van de DNA-volgorde van het materiaal in onze en andere collecties stelt de wetenschap in staat om de tot nu toe verborgen eigenschappen in duizenden rassen en wilde populaties van sla en andere gewassen op te sporen”, gaat hij verder.

“We hebben daarmee de sleutel tot een enorme bron aan informatie in handen gekregen”, besluiten de onderzoekers. “Stel je bijvoorbeeld voor dat onderzoek laat zien dat bepaalde genen belangrijk zijn voor weerstand tegen droogte of een bepaalde ziekte. Dan kun je vervolgens in de DNA-data op zoek naar gewassoorten die genen hebben die er op lijken en met die soorten veel sneller en effectiever dan tot nu toe mogelijk is, gaan veredelen. Dat is niets minder dan een revolutie.”

Bron: Eigen verslaggeving / WUR

Gerelateerde artikels

Er zijn :newsItemCount nieuwe artikels sinds jouw laatste bezoek