Shell wint klimaatzaak in beroep en moet geen extra emissiereducties doorvoeren

De Nederlandse milieuorganisatie Milieudefensie spande in 2018 samen met zes andere organisaties een klimaatzaak aan tegen Shell. Volgens Milieudefensie zou Shell ernstig tekort schieten in de uitvoering van de klimaatdoelstellingen opgenomen in het Klimaatakkoord van Parijs. In 2021 gaf de rechtbank van Den Haag Milieudefensie gelijk en legde Shell een reductie op voor zijn CO2-uitstoot van 45 procent tegen 2030 ten opzichte van 2019. Daarnaast kreeg het ook een zware inspanningsverplichting opgelegd om die snelle vermindering van CO2 ook bij klanten te realiseren. De uitspraak gold als een baanbrekend precedent om ook andere grote uitstoters voor de rechter te slepen en hen ook individuele emissiereductiedoelstellingen op te leggen.

Maar Shell ging in beroep. In het arrest van vandaag heeft het hof van Den Haag geoordeeld dat Shell tegenover de burgers verplicht is om zijn uitstoot van CO2 te beperken. Het hof laat weten dat het in de eerste plaats aan de overheid is om te zorgen voor de bescherming van de burgers, maar dat Shell daarin ook een maatschappelijke zorgvuldigheid heeft. Toch werden de vorderingen van Milieudefensie afgewezen. De reden hiervoor is dat het hof niet heeft kunnen vaststellen dat de maatschappelijke zorgvuldigheid meebrengt dat er voor Shell een individuele verplichting geldt om zijn CO2-emissies met 45 procent terug te brengen.

“Hoe zeer het ook van Shell kan worden verlangd bij te dragen aan het tegengaan van gevaarlijke klimaatverandering, de beschikbare cijfers geven het hof onvoldoende houvast om Shell te verplichten zijn CO2-uitstoot in 2030 met een bepaald percentage te reduceren, zoals Milieudefensie heeft gevorderd”, leest de uitspraak.

Ook benadrukt het hof dat Shell reeds bezig is met de vermindering van zijn eigen emissies en dus in feite al doet wat Milieudefensie van het bedrijf eist. Tot slot is het hof van oordeel dat een reductieverplichting van de CO2-emissies die Shell-klanten veroorzaken ook niet effectief is. Andere bedrijven zouden de handel en producten kunnen overnemen als Shell stopt, wat opnieuw geen vermindering van CO2-emissies teweeg zou brengen.

Met de uitspraak oordeelt het hof dus dat er in de klimaatwetenschap op dit moment onvoldoende overeenstemming bestaat over een specifiek reductiepercentage waaraan een individuele onderneming als Shell zich zou moeten houden.

Precedent voor landbouwbedrijven?

Zou deze uitspraak ook door landbouwbedrijven kunnen gebruikt worden in rechtszaken omtrent de opgelegde PAS-maatregelen? Wouter Rubens, advocaat met expertise in klimaatrecht, denkt niet dat het zo'n vaart zal lopen. Volgens hem valt de uitspraak niet één-op-één door te trekken naar de PAS-problematiek in Vlaanderen. “De toerekenbaarheid van de impact van de CO2-uitstoot van Shell op de totale klimaatproblematiek is moeilijk hard te maken. De stikstofuitstoot is dat wel, deze kan makkelijker toegeschreven worden aan één bedrijf”, legt Rubens uit, die benadrukt de volledige uitspraak nog niet helemaal geanalyseerd te hebben op de volledige impact ervan.

Volgens professor klimaatrecht Kurt Deketelaere (KU Leuven) is de uitspraak “een enorme terechtwijzing van Europese rechters die bedrijven en overheden à la tête du client emissiereductiedoelstellingen denken te kunnen opleggen”. “Het klimaatrecht wordt al geregeld door het Europees recht en het nationaal vergunningenbeleid. Individuele rechters hebben daar geen toevoegingen aan te doen”, aldus Deketelaere aan de krant De Tijd. “Ik hoop dat die hype nu gaat liggen en dat het klimaatrecht weer tot zijn correcte juridische proporties herleid wordt.”

Ook in België loopt een rechtszaak tegen een grote oliemaatschappij. Een landbouwer uit Henegouwen heeft TotalEnergies voor de rechter gedaagd. Hij acht het Franse concern medeverantwoordelijk voor de negatieve gevolgen van klimaatverandering op zijn boerderij. Hij vraagt ​​aan de rechtbanken om de multinational te dwingen afstand te doen van fossiele brandstoffen om toekomstige schade te voorkomen.