Regering kan niet vallen: stikstofonderhandelingen moeten verdergezet worden
Een dag vol verwarring, zo kan de dag na de mislukte onderhandelingen over het stikstofdossier worden samengevat. Eerst had de regering “in meerderheid” de conceptnota over stikstof goedgekeurd en stelde Vlaams minister-president Jan Jambon (N-VA) cd&v voor een ultimatum. Later kwam Open Vld daarop terug en bleek dat een regering alleen bij consensus kan beslissen. Conclusie: de onderhandelingen zullen moeten verdergezet worden, willen of niet.
“Onbekend terrein”, “politieke science fiction”, “complete fictie” waren een aantal van de termen die de drie regeringspartijen gebruikten om zelf aan te geven dat ze niet goed wisten waar het naartoe moet met de Vlaamse regering op het moment dat de onderhandelingen over stikstof opnieuw op niets zijn uitgedraaid. Een Vlaamse regering kan, in tegenstelling tot het die op het federale niveau, immers niet vallen.
Ultimatum voor cd&v
Zondagavond liet Jambon optekenen dat twee van de drie regeringspartijen zijn ultieme deblokkeringsvoorstel hadden aanvaard, “een ruime meerderheid dus”. “De conceptnota is bijgevolg goedgekeurd”, zo klonk het. Op die manier werd cd&v voor een ultimatum gesteld: ofwel gaan ze akkoord met het voorstel dat op tafel ligt, ofwel moet de partij uit de regering stappen.
In een interview met VTM Nieuws verklaarde Vlaams viceminister-president Hilde Crevits (cd&v) zondagavond na de afgesprongen onderhandelingen nog dat cd&v niet de intentie heeft om uit de regering te stappen. “Het zijn de andere partijen die gezegd hebben dat we akkoord moeten gaan of opstappen. Maar als ze ons kwijt willen, dan moeten ze ons maar buiten zetten. Wij hebben altijd in alle dossiers akkoorden kunnen sluiten en zijn ook van plan om dat in dit dossier te doen”, aldus Crevits.
In De Ochtend op Radio 1 werd Vlaams landbouwminister Jo Brouns (cd&v) geïnterviewd en ook hij liet een gelijkaardige boodschap horen. “Ik heb de minister-president op geen enkel moment horen zeggen dat we akkoord moeten gaan of ontslag moeten nemen. Ik kan alleen maar herhalen dat wij bereid zijn om verder naar een akkoord te zoeken in dit zeer moeilijke dossier”, stelt Brouns. Hij wees er nog op dat geen enkel voorstel dat cd&v doet, de doelstelling hypothekeert om de stikstofreductie terug te dringen. “Wat mij betreft blijven we praten tot we een akkoord hebben.”
Actuadebat in parlement
Vanuit de oppositie werd al gauw gesproken over “een ongeziene crisis”. Zowel Vlaams Belang, PVDA als Groen riepen de minister-president via Twitter meteen op om diezelfde dag nog verantwoording te komen afleggen in het parlement. Even later werd duidelijk dat zo’n debat pas op dinsdag zou worden voorzien. Dat was niet naar de zin van de oppositiepartijen, maar volgens de Vlaamse regeringsleden geeft dit alle partijen de kans om de nieuwe conceptnota over het stikstofdossier in te kijken die Vlaams omgevingsminister Zuhal Demir (N-VA) ondertussen heeft vrijgegeven.
Open Vld: “Ruime meerderheid is niet rechtsgeldig”
Even later kwam er alweer opmerkelijk nieuws. Open Vld bevestigt dat “een ruime meerderheid” van de Vlaamse regering het stikstofakkoord heeft goedgekeurd, maar bij de liberalen beseffen ze dat ze hiermee geen stap verder staan. “De regering moet bij consensus beslissen en dus is een goedkeuring door een ruime meerderheid niet rechtsgeldig”, zo zou Gwendolyn Rutten (Open Vld) hebben aangekaart.
Open Vld-voorzitter Egbert Lachaert zou ook aan Jambon hebben laten weten dat hij niet opgezet was met de N-VA-strategie om cd&v onder druk te zetten met een ultimatum. Ook over een mogelijke wisselmeerderheid om het akkoord goed te laten keuren in het parlement, is Open Vld duidelijk. “Dat is complete fictie. Het is niet alleen moeilijk om bij de oppositie steun te zoeken rond een voorstel, maar het is ook niet wenselijk”, stelt Lachaert. De partij vreest ook dat de groenen en socialisten die nodig zijn voor die wisselmeerderheid, de toegevingen voor de Vlaamse boeren gaan terugschroeven en dat kan volgens Open Vld niet de bedoeling zijn.
Lachaert wil dat de coalitie samenblijft. "We moeten over stikstof blijven voort praten. Er is geen andere optie, anders dreigt de complete onbestuurbaarheid." Bart Somers, viceminister-president (Open Vld) verwacht dat cd&v kleur bekent en stopt met het blokkeren van Vlaanderen. “De partij moet over haar eigen schaduw springen en een akkoord sluiten”, zo stelde hij in De Afspraak.
Wisselmeerderheid of minderheidsregering?
Het is intussen bekend dat de Vlaamse regering niet kan vallen waardoor vervroegde verkiezingen zijn uitgesloten. “Er kan alleen een regeringswissel plaatsvinden met een zogenaamde motie van wantrouwen die de zittende regering vervangt door een nieuwe, met andere partijen en namen van nieuwe ministers”, zegt politiek journalist Ivan De Vadder. Hij voegt eraan toe dat dit nog nooit gebeurd is. “Er wordt geschermd met contacten bij Vooruit en Groen, maar cd&v rekent op de onwaarschijnlijkheid van dat scenario. Er wordt eventueel gespeeld met een minderheidsregering, waarbij N-VA en Open Vld per thema op zoek moeten naar een meerderheid, en ook dat zou een Vlaamse primeur zijn.”
Maar zoals gezegd, Open Vld heeft al aangegeven dat dit voor de partij een onwenselijk scenario is. Ook voor Vooruit is een regeringsdeelname uitgesloten, een wisselmeerderheid zou dan weer wel kunnen. “Wij zijn steeds bereid om een degelijk akkoord goed te keuren in het parlement”, zegt Vooruit-parlementslid Bruno Tobback. Een eventuele deelname aan de regering noemt hij dan weer onrealistisch. “We zijn een jaar voor de verkiezingen, ik zou niet weten hoe je dat nog moet doen. Het is niet omdat N-VA in dit dossier op onze lijn zit, dat dat ook in andere dossiers zo is. Als we met minister Diependaele moeten beginnen te discussiëren over huisvesting, dan zijn we al bij de verkiezingen.
“Mogelijkheden zijn beperkt”
“Dat de Vlaamse regering in consensus moet beslissen, klopt”, zo zegt professor grondwettelijk recht en voormalig vicepremier voor Vooruit Johan Vande Lanotte. “Consensus betekent dat één van de partijen niet ‘neen’ mag zeggen tegen een voorstel dat op tafel ligt. Je hoeft niet actief ‘ja’ te zeggen, maar het mag geen “neen’ zijn.”
Met welk compromis kan cd&v wel akkoord gaan?
6 maart 2023"Veroordeeld tot elkaar"
Ook politicoloog Carl Devos is stellig: “Langs de ene kant is het allemaal bijzonder chaotisch, maar aan de andere kant is het ook bijzonder eenvoudig. We hebben een regering met drie partijen, niemand wil eruit en niemand wil of kan een andere partij eruit duwen. Ze zijn dus veroordeeld tot elkaar. In de wandelgangen is bij de twee partijen (N-VA en cd&v, red.) te horen dat er nog een kleine marge is om tot een akkoord te komen. Dus er is weinig spectaculairs aan, maar er moet verder onderhandeld worden.”
Eenzelfde geluid was ook te horen bij Vandelanotte die in De Afspraak zat. De meest plausibele oplossing voor het probleem is volgens hem om de onderhandelingen over het stikstofdossier even te parkeren. “Dat is in het verleden nog gebeurd. De regering zou ook kunnen beslissen om een bemiddelaar of een soort van commissie aan te stellen om te helpen zoeken naar een akkoord. De regering mag al die dingen doen. Het enige vervelende is dat we in dit dossier met tijdsdruk zitten als gevolg van de vergunningenproblematiek.”
Een partij zou er ook voor kunnen kiezen om uit de regering te stappen. “De betrokken ministers nemen dan ontslag, maar dat betekent niet dat de regering er niet meer is”, legt Vandelanotte uit. “Bovendien is het zo dat de ministers in Vlaanderen door het parlement worden aangeduid. Als er nieuwe ministers moeten aangeduid worden, heeft de regering een meerderheid nodig. Het is zeer onwaarschijnlijk dat de oppositie daar zijn fiat voor gaat geven.”
Er kan ook een nieuwe regering gevormd worden door nieuwe partijen op te nemen in de regering. “Maar dan moeten er nieuwe onderhandelingen komen en moet er een nieuw regeerakkoord komen. Dan zou er kunnen beslist worden om nog een jaar te regeren met een heel beperkt programma. Het is dan opnieuw aan het parlement om die nieuwe regering aan te stellen, maar zonder onderhandelingen en een regeerakkoord gaat dit niet”, aldus de professor grondwettelijk recht.
Zowel Johan Vandelanotte als Carl Devos noemde de demarche om dinsdag het parlement samen te roepen over het dossier, een eigenaardige actie. “N-VA wil zo de forcing opvoeren, maar dat zal tot niets leiden”, zo meent Devos.
Hoe kijkt de oppositie naar de nieuwe conceptnota?
Groen: “Nota onvoldoende om te steunen”
Voor oppositiepartij Groen lijkt de conceptnota waar N-VA en Open Vld hun akkoord over gaven, op het eerste gezicht “onvoldoende om ons akkoord te verklaren”. De partij heeft door het ontbreken van een consensus binnen de Vlaamse regering niet alleen vragen bij het statuut van de ingediende conceptnota, maar de inhoud zou volgens de partij ook “onvoldoende” zijn. Eerder had co-voorzitter Jeremie Vaneeckhout laten verstaan dat zijn partij enkel een tekst zou kunnen steunen die ook voorziet in een andere totaalvisie op landbouw. Groen zegt bereid te zijn om te spreken over de inhoud van de tekst. “Maar we gaan dat niet doen in de media”, klinkt het.
Vooruit: "Nog niet gecontacteerd over wisselmeerderheid"
Volgens voorzitter Conner Rousseau is Vooruit bereid om de conceptnota te steunen. "Maar dan moeten er wel de principes inzitten die wij belangrijk vinden, zoals compensatie voor de boeren zodat ook de kleine boeren kunnen blijven landbouwen (sic) en dat er een sprong vooruit kan gezet worden voor de volksgezondheid en de natuur. Als dat in het voorstel zit, dan kunnen wij dit steunen", aldus Rousseau in Terzake. Hij benadrukte wel dat de partij recent nog niet formeel gecontacteerd is door andere partijen over dit dossier.
Vlaams Belang: “Zwaard van Damocles voor landbouwbedrijven blijft”
Ook de nieuwe conceptnota over stikstofdossier blijft onverteerbaar voor Vlaams Belang. De partij heeft zowel bedenkingen bij de gevolgde procedure als bij de inhoud van de nieuwe teksten. "Dit is nu een soort akkoord van de regering dat er eigenlijk geen is", reageert fractievoorzitter Chris Janssens. "Het is ongezien dat de regering met een tekst naar het parlement komt die zelfs niet eens gedragen en goedgekeurd wordt door alle regeringspartijen."
Ook de inhoud is volgens de partij onverteerbaar. Volgens Vlaams Belang blijft de discriminatie tussen industrie en landbouw inzake vergunningen bestaan en leiden de nieuwe criteria voor verplichte stopzettingen tot extra onzekerheid. “De opgelegde reductiedoelstellingen blijven de landbouwsector als een zwaard van Damocles boven het hoofd hangen”, zeggen Janssens en Vlaams parlementslid Stefaan Sintobin.
PVDA: “Conceptnota biedt geen antwoord op problemen”
Bij PVDA is men niet mals voor de Vlaamse regeringscrisis. "Dit is geen regering meer, dit is een circus", zegt fractieleider D'Haese. Hij wijst vooral N-VA met de vinger. "Jan Jambon zou ons tonen dat Vlaanderen garant stond voor 'goed, democratisch en stabiel bestuur'. We kregen in de plaats crisis na crisis, een minderheidskabinet dat voor onze ogen uit elkaar valt en een open oorlog binnen de regering" stelt D'Haese. "Na de drama's in de kinderopvang en de ouderenzorg, het lerarentekort en de wachtlijsten voor personen met een beperking, brengt die partij nu de hele Vlaamse regering tot stilstand."
De stikstofnota die N-VA en Open VLD zondag hebben goedgekeurd zonder cd&v kan PVDA niet overtuigen. "Het biedt geen enkel antwoord op de problemen waar onze boeren en onze natuur vandaag voor staan", zegt D'Haese. "In de hele nota staat niks te lezen over eerlijke prijzen. Niks over hoe de banken de boeren onder druk zetten. Niks over de moordende concurrentie op internationale markten. Niks over hoe de subsidiepolitiek de kleine boeren uit de markt heeft geduwd. Dat getuigt van een totaal gebrek aan toekomstvisie voor onze landbouw."
Volgens D'Haese is zijn partij voor een gelijke behandeling van landbouw en industrie. "Als het van de N-VA afhangt, krijgt de landbouw veel strengere normen opgelegd dan de industrie. Dat is onbegrijpelijk", zegt D'Haese.
Bron: Belga / VRT / De Standaard / VTM Nieuws / Het Laatste Nieuws
