Twee jaar na stalbrand weet pluimveebedrijf zich nog steeds geen raad met heropbouw
ReportageNadat een brand twee jaar geleden de kippenstal van Inge en Roel Van Dun verwoestte, weten de ondernemers nog steeds geen raad met hun toekomst. De verrijktekooihuisvesting mag vanaf dit jaar niet herbouwd worden, terwijl de ondernemers bij de transitie naar een scharrelsysteem veel dieren moeten inleveren en de rendabiliteit in het gedrang komt. “Dit is duidelijk een geval van overmacht en hier zou het beleid soepel mee moeten omgaan”, aldus Bart Dochy, Vlaams parlementslid (cd&v) en voorzitter van de Commissie Landbouw die op uitnodiging van Landsbond Pluimvee het bedrijf bezocht.
In juli 2023 legde een brand één van de twee stallen van het leghennenbedrijf Wolfputte in Beerse, Merksplas, in de as. Sindsdien houden broer en zus Roel en Inge Van Dun nog maar 18.000 van hun oorspronkelijk vergunde 60.000 leghennen. Ze hebben daarnaast nog een tweede locatie met 120.000 scharrelkippen. Ironisch genoeg was het al de tweede keer dat hun bedrijf getroffen werd door een brand: in 2014 brandde ook al een twee jaar oude stal volledig uit.
Waar de Kempenaars er in 2014 nog in slaagden om snel hun stal te herbouwen, is er na de laatste stalbrand van 2023 nog geen enkele beweging zichtbaar. Een kale betonnen vloer is het enige dat aan de afgebrande stal herinnert. Reden voor deze stilstand is veranderde wetgeving en het stikstofarrest. Tijdens de vorige legislatuur heeft de Vlaamse overheid een uitfasering van het verrijktekooisysteem ingesteld. “Vanaf 1 januari 2025 worden er geen nieuwe vergunningen meer verleend voor bedrijven met een verrijkte kooien”, vertelt Inge Van Dun.
Politici op pad met Landsbond Pluimvee
Pluimveehoudster Inge deed haar verhaal tijdens een bedrijfsbezoek dat werd georganiseerd door Landsbond Pluimvee. De organisatie had een tour langs pluimveebedrijven in de Noorderkempen georganiseerd voor de leden van de commissie Landbouw en de commissie Dierenwelzijn om de Vlaamse politici te informeren over de uitdagingen en ontwikkelingen in de Vlaamse pluimveehouderij.
De uitfasering van verrijkte kooien – die tegen 2036 volledig verboden zijn – is al langer een doorn in het oog van de Landsbond Pluimvee. Volgens de organisatie is er wetenschappelijk bewijs dat dit houderijsysteem niet per definitie slechter is voor het dierenwelzijn dan andere systemen. Bovendien dreigt Vlaanderen met deze maatregel zijn eigen pluimveesector te verzwakken. “De productie zal verschuiven naar landen zoals Oekraïne, waar zelfs legbatterijen nog worden gebruikt – een systeem dat hier al sinds 2012 verboden is. En toch komen die eieren gewoon onze markt binnen,” zegt Martijn Chombaere van de Landsbond Pluimvee.
Nog 36 procent van pluimveehouders heeft verrrijkte kooien
Leghennenbedrijven met verrijkte kooien kunnen overstappen op scharrelkippen, maar die transitie is volgens Chombaere economisch moeilijk haalbaar. “Bij de omschakeling moeten bedrijven flink wat kippen inleveren, terwijl de eierprijs nauwelijks verandert. Dat ondermijnt de rendabiliteit.” Een belangrijke oorzaak ligt volgens hem bij het stikstofdecreet: “Scharrelkippen hebben een hogere emissiefactor dan kippen in kooien, en dat weegt zwaar door.”
De Landsbond waarschuwt dat veel leghennenhouders dreigen te stoppen, wat de Vlaamse zelfvoorziening in gevaar brengt. Momenteel ligt de zelfvoorzieningsgraad voor eieren al rond de 100 procent of zelfs daaronder. “Als de bedrijven met verrijkte kooien verdwijnen, is Vlaanderen zeker niet meer zelfvoorzienend. Vandaag werkt nog altijd 36 procent van de Vlaamse pluimveehouders met zo’n systeem,” aldus Chombaere.
Veel dierplaatsen gaan verloren bij omschakeling naar scharrelkippen
Inge en Roel Van Dun hadden zonder de stalbrand nog tot 2036 hadden kunnen doorwerken op hun locatie in Merksplas. Nu zijn hun toekomstplannen onduidelijk. Tijdens het stikstofarrest was hervergunning onmogelijk en intussen gelden strengere regels rond stikstofemissies. “Als we overstappen op scharrelkippen mogen we nog maar 33.000 dieren houden. Daarmee is het op deze locatie niet meer rendabel om kippen te houden, zeker niet als de eierprijzen, die momenteel hoog zijn, opnieuw zakken”, zegt Inge Van Dun.
De ondernemers pleiten daarom voor een uitzonderingsregeling wegens overmacht. Ze kunnen daarvoor rekenen op de steun van Bart Dochy, Vlaamse parlementslid voor cd&v en voorzitter van de Commissie Landbouw. "Bij de geleidelijke uitfasering krijgen bedrijven met verrijkte kooien de tijd om zich aan te passen, maar voor boeren die door een noodlottig voorval buien hun wil om getroffen worden, bestaat die ruimte niet."
Uitzonderingsregel voor overmacht?
Dochy wijst bovendien op de paradoxale situatie waarin de Van Duns zich tevinden: na de brand hadden ze wellicht nog een nieuwe vergunning voor een stal met verrijkte kooien kunnen aanvragen als er geen de facto vergunningenstop door het stikstofarrest was geweest.
Volgens Bart Dochy zou het beleid soepeler mogen omgaan met situaties van overmacht zoals die van de familie Van Dun. Hoewel een hervergunning voor een stalsysteem met verrijkte kooien – dat toch uitdooft tegen 2036 – niet wenselijk is, pleit hij voor meer flexibiliteit op vlak van stikstofnormen. “In zulke uitzonderlijke gevallen zou je een hogere stikstofuitstoot door de vingers kunnen zien,” zegt hij.
Hij benadrukt ook het belang van samenhang tussen dierenwelzijnsbeleid en omgevingsbeleid, zoals vastgelegd in het regeerakkoord. “Het kan niet de bedoeling zijn dat bedrijven financieel in de knel komen door het naleven van dierenwelzijnsregels. Landbouw en voeding worden op alle beleidsniveaus erkend als strategische sectoren, dat moet zich ook vertalen in de praktijk.”
