Rechter zet de wereld van Nederlandse boer op zijn kop

Om natuurbescherming te verzoenen met economische ontwikkeling beschikt Nederland net zoals Vlaanderen over een zogenaamde ‘PAS’, een Programma Aanpak Stikstof. Activiteiten die extra stikstofuitstoot veroorzaken, zoals de uitbreiding van een veebedrijf, worden vergund rekening houdend met herstelmaatregelen die achteruitgang van natuur voorkomen of de natuur zelfs versterken. Vooruitlopen op die effecten mag volgens de Nederlandse Raad van State niet in het licht van de Europese natuurwetgeving. En passant verduidelijkt het rechtscollege dat ook het weiden van koeien en bemesten van grond in de buurt van natuurgebieden niet kan zonder natuurbeschermingsvergunning. Via Twitter, waar foto’s van koeien in de weide met opzet ondersteboven gepost worden, maakt de landbouwsector duidelijk dat dit de wereld op zijn kop is.

Net zoals de invoering van fosfaatrechten gaat ook de Programma Aanpak Stikstof (PAS) in Nederland gepaard met gevechten voor de rechter. Een actiegroep was naar de Raad van State gestapt tegen een zestal vergunningen die door de provincies Limburg, Noord-Brabant en Gelderland afgeleverd waren aan veebedrijven. Volgens de natuurbeschermers houdt het Nederlandse stikstofbeleid onvoldoende rekening met de staat van de natuur. Bedrijfsontwikkeling in de buurt van beschermde natuur moet langs de meetlat van de PAS gelegd worden. Wordt er volgens de voorwaarden die hierin staan te veel stikstof uitgestoten, dan blijft een vergunning uit.

Bij het vergunnen van bedrijvigheid wordt ook rekening gehouden met natuurbeheer dat tot herstel van de natuurkwaliteit moet leiden. Een voorafname doen op die positieve gevolgen mag niet van de Europese natuurwetgeving, oordeelt de Raad van State. “De PAS kan niet de basis zijn voor het verlenen van toestemming aan activiteiten die extra stikstof veroorzaken. Die toestemming zou namelijk direct worden gegeven, terwijl er aan de andere kant vooruit gelopen wordt op de verwachte positieve gevolgen voor natuur. Dat mag niet want de EU-wetgeving maakt duidelijk dat je vooraf zekerheid moet hebben dat die maatregelen ook echt gunstige effecten voor de natuur zullen hebben”, licht het rechtscollege zijn beslissing toe.

Voor de veebedrijven die het voorwerp uitmaakten van de rechtszaak betekent dit een streep door hun recente vergunning. De uitspraak van de Raad van State heeft geen gevolgen voor vergunningen van andere veebedrijven die definitief zijn en niet meer aangevochten kunnen worden. Er zijn wel een 180-tal soortgelijke zaken aanhangig gemaakt die verband houden met het Nederlandse stikstofbeleid. Voor het merendeel gaat dat ook over vergunningen aan veebedrijven, maar er zitten ook zaken bij over bestemmingsplannen voor een nieuwe weg of een nieuw industrieterrein. Geval per geval zal de Raad van State die dossiers bekijken.

De persrechter verklaarde nog dat economische activiteiten die stikstof veroorzaken in de toekomst mogelijk blijven. Alleen kan de overheid ze niet vergunnen op basis van de PAS. Men zal zich er beter van moeten vergewissen dat natuurwaarden niet aangetast worden. Het lijdt geen twijfel dat de uitspraak verregaande gevolgen heeft voor onze noorderburen. De Programma Aanpak Stikstof is immers al in voege sinds 1 juli 2015. Nu staat de vergunningverlening plots op losse schroeven. Landbouworganisaties LTO en POV vrezen dat de gevolgen voor de veehouderij nog verder kunnen strekken dan de door de uitspraak gevatte veebedrijven en de ongeveer 180 openstaande vergunningsaanvragen. Het verrast hen overigens dat de Raad van State de Europese natuurrichtlijnen enger lijkt uit te leggen dan het Europees Hof van Justitie in een reactie op prejudiciële vragen daaromtrent.

De Raad van State deed gelijktijdig ook uitspraak over de vraag of het weiden van vee en het bemesten van grond in de buurt van beschermde natuur vergunningsvrij mag. Ook dat mag naar verluidt niet omdat niet uitgesloten zou zijn dat het de natuur aantast. Deze visie ontlokt een storm van protest. Het lijkt immers onwerkbaar als boeren voor dagdagelijkse aspecten uit hun bedrijfsvoering zoals beweiding een vergunning moeten aanvragen. Aan weidegang wordt in Nederland net veel belang gehecht door de maatschappij. En het niet meer kunnen uitrijden van mest zou haaks staan op de kringloopgedachte die minister van Landbouw Carola Schouten huldigt. De Nederlandse landbouwers uiten dan ook hun frustratie op Twitter met de hashtagsals #wereldopzijnkop. Ze vragen werkbare regelgeving.