Reacties op EU-steunpakket: "Nood aan snelle vertaalslag naar Vlaams beleid"

Woensdag maakte de Europese Commissie een breed steunpakket bekend als antwoord op de oorlog in Oekraïne. Een bijdrage leveren aan de mondiale voedselzekerheid en de gevolgen van de prijsstijgingen van grondstoffen voor de voedselprijzen temperen, zijn de doelstelling van dit pakket. Minister Crevits wijst erop dat de maatregelen op het juiste moment komen. “Het is belangrijk dat we nu, op een moment dat de internationale aanvoer hapert, de Europese voedselproductie op peil kunnen houden.”

Boerenbond: “Actie nodig op Vlaams en federaal niveau én van ketenpartners”

De Vlaamse landbouwminister wil dan ook snel de vertaalslag maken van het steunpakket van Europa naar het Vlaamse niveau. Dat stemt Boerenbond tevreden. In een persbericht had de landbouworganisaties aangegeven dat het van cruciaal belang is dat zowel de Vlaamse als de federale overheid binnen de eigen bevoegdheden, maar ook de ketenpartners, actie moeten ondernemen op verschillende terreinen.

Boerenbond wijst erop dat de al hoge energie-, veevoeder- en kunstmestprijzen door de oorlog in Oekraïne spectaculair gestegen zijn. “Voedselzekerheid in de brede betekenis komt hierdoor onder druk te staan”, zegt voorzitter Sonja De Becker. Die brede betekenis verwijst naar de beschikbaarheid en betaalbaarheid van plantaardige en dierlijke voedingsbronnen die nodig zijn voor een evenwichtig dieet. “Ook in Europa zal de oorlog tot sterk stijgende voedingsprijzen leiden”, benadrukt De Becker.

De landbouworganisatie maakte een inventaris op van een achttal actiepunten waarop de eigen overheden en de ketenpartners actie moeten ondernemen. “Eén van de actiepunten zal zijn om de markten maximaal open te houden: gas, granen en kunstmeststoffen zijn wereldwijd en binnen Europa voldoende in voorraad en beschikbaar, maar het komt erop aan om wat beschikbaar is vlot te blijven verdelen. Een goede opvolging van de situatie in de voedingsketen, met focus op de beschikbaarheid van essentiële voedingsproducten zal hierbij belangrijk zijn”, aldus de Boerenbondvoorzitter.

Andere punten van actie zijn het maximaal inzetten van beschikbare, lokale grondstoffen zoals bijvoorbeeld meststoffen. Om onnodige faillissementen te voorkomen, moeten liquiditeiten beschikbaar gehouden worden om land- en tuinbouwbedrijven de nodige zuurstof te geven. “Dat vraagt ook openheid binnen de keten om contracten te heronderhandelen en terug in evenwicht te brengen in het licht van de sterk gestegen grondstoffenprijzen”, klinkt het.

Verder maant Boerenbond aan om de eigen land- en tuinbouwproductie op te trekken om het risico op een gemiste oogst in Oekraïne en de impact op de wereldwijde productie door de gestegen kunstmeststofprijzen maximaal op te vangen. “Ook de beschikbaarheid van seizoensarbeid en inzetten op een efficiënt gebruik van grondstoffen zal nodig zijn om eventuele verdere schokken op te vangen”, legt De Becker uit. Tot slot roept ze op tot meer onderzoek en ontwikkeling rond energie- en grondstofbesparingen en beschikbaarheid van eigen, alternatieve grondstoffen. “Dit noodzaakt een bijkomend investeringsprogramma.”

Tom Vandenkendelaere (CD&V): “Boeren soigneren of anders weldra nood aan EU Food Act”

Voor Europees parlementslid Tom Vandenkendelaere (CD&V) is het opvallend dat er een oorlog aan onze grenzen nodig is om een debat te hebben over de Europese voedselzekerheid. “In bepaalde sectoren, zoals de varkenssector, gaat het nochtans al maanden slecht, maar daar bleef de Commissie de andere kant op kijken. En toen we in de zomer de resultaten van een aantal studies over de Farm-to-Forkstrategie in handen kregen, wezen die ook al op minder eigen Europese productie, hogere voedingsprijzen en meer import uit derde landen.”

Al veel te lang zien we onze voedselzekerheid volgens hem als vast gegeven. “Bij de onderhandelingen over het nieuwe landbouwbeleid werden we door velen verweten dat het te veel van hetzelfde was. Nochtans heeft de coronacrisis getoond dat het werkt: terwijl we moesten smeken om mondmaskers, paracetamol en chips, bleven de rekken in de supermarkten wel vol. En gelukkig maar”, brengt Vandenkendelaere in herinnering.

“De oorlog in Oekraïne maakt eens te meer duidelijk dat voedselproductie een strategische sector is”, stelt hij. Daarom vraagt hij om eens goed na te denken over hoe we met onze boeren omgaan. “Nu, in deze crisis met Oekraïne, maar zeker ook op lange termijn. Als we nu niet snel de klik maken en onze boeren soigneren om die voedselproductie hoog en kwalitatief te houden, dan moeten we binnenkort misschien niet alleen werk maken van een EU Chips Act, maar ook van een EU Food Act.”

Het actieplan van de Europese Commissie geeft volgens Vandenkendelaere een duidelijk signaal dat voedselzekerheid- en veiligheid een strategische sector is voor de toekomst van Europa. “Ik roep de Europese Commissie echter op om nog sneller stappen vooruit te zetten Op korte termijn pleit ik zeker voor een uitzondering voor het circulaire gebruik van verwerkte dierlijke mest, om afhankelijkheid van dure kunstmest uit derde landen te drukken. Ook een alomvattende Europese eiwitstrategie op middellange termijn dringt zich op, om onze veeteelt verder te verduurzamen en minder afhankelijk te maken van derde landen.”

Hilde Vautmans (Open Vld): “Oorlog dwingt ons van voedselzekerheid prioriteit te maken”

Voor Hilde Vautmans is het duidelijk dat de landbouwsector opnieuw hard wordt getroffen door de oorlog in Oekraïne. “Graanprijzen schieten de hoogte in, de prijzen voor meststoffen zijn vervijfvoudigd en grondstoffen dreigen uitgeput te geraken. Deze oorlog dwingt ons om van onze voedselzekerheid een prioriteit te maken. Landbouw was de stichtende factor van Europa. Vandaag moeten we opnieuw vechten voor onze boeren”, stelt het Europarlementslid.

Volgens haar moet er nu ingegrepen worden om te voorkomen dat de toegang tot voedsel kan gebruikt worden als geopolitiek wapen. Vautmans pleit bij haar collega-parlementsleden voor een allesomvattend actieplan. “We moeten er alles aan doen om het zaaiseizoen in Oekraïne te garanderen, of de gevolgen op lange termijn zijn niet te overzien. We moeten extra financiële middelen voorzien, de nationale strategische plannen herbekijken en de Farm-to-Forkstrategie onderwerpen aan een effectenbeoordeling.”

Ze wijst erop dat het belangrijk is dat de EU minder afhankelijk wordt van basisproducten uit derde landen. “Wat meststoffen betreft is het heel duidelijk”, aldus Vautmans. “De Commissie moet de limieten voor het gebruik van stikstof uit dierlijke mest verhogen in overeenstemming met de mestlimieten. Ook vragen we een langetermijnkader om de circulariteit op landbouwbedrijven te vergroten en de afhankelijkheid van derde landen te verminderen. Meststoffen spelen een cruciale rol in onze voedselvoorziening en -zekerheid. Zonder bemesting dreigen onze oogsten te halveren. De enorme prijsstijgingen én het dreigend tekort van meststoffen moeten urgent aangepakt worden.”

Sara Matthieu (Groen): “Landbouwlobby grijpt oorlog aan om ambities Green Deal af te zwakken”

Hoewel de Commissie in haar communicatie expliciet benadrukt dat het maatregelenpakket nog steeds binnen de Farm-to-Forkstrategie past, is niet iedereen het daarmee eens. Zo gaan volgens Europees Parlementslid Sara Matthieu (Groen) de maatregelen gepaard met goede bedoelingen, maar creëren ze een omgekeerd effect.

"De landbouwlobby en agrogiganten grijpen de oorlog in Oekraïne aan om de ambities van de Green Deal af te zwakken", zegt ze. De transitie naar een veerkrachtig en duurzaam landbouwbeleid moet volgens haar net worden versneld. "We importeren vooral veevoeder en meststoffen die gemaakt zijn met fossiele brandstoffen uit Oekraïne en Rusland. De EU moet nu de kans grijpen om de overgang te maken van intensieve veehouderij en landbouw naar een duurzaam en lokaal voedselsysteem."

Het Europees Parlement stemt donderdag een resolutie over het verzekeren van de bevoorradingszekerheid binnen en buiten de EU. Met haar maatregelen neemt ook de Commissie zich voor om de voedselzekerheid op plaatsen als Oekraïne, Noord-Afrika en het Midden-Oosten veilig te helpen stellen.

Natuurpunt: “Veevoederzekerheid op kap van ecologisch aandachtsgebied”

Van Natuurpunt kwam nog geen officiële reactie op het steunpakket van de EU binnen, maar op Twitter noemt Freek Verdonckt, beleidsmedewerker landbouw bij organisatie, de aanpak van de Commissie “steekvlampolitiek”. “Het is gebeurd”, stelt hij, “Europa garandeert veevoederzekerheid op de kap van ecologisch aandachtsgebied. “Dat het verder aanwakkeren van de biodiversiteitscrisis in landbouwgebied op termijn de grootste uitdaging voor onze voedselzekerheid kan worden, zijn problemen voor later.”