Protealis ontwikkelt lokale sojarassen “met voet op het gaspedaal”

In twee felverlichte broeikamers in een loods in Gavere ontluiken zowel soja- als gele erwtplantjes. Het gaat om de meest recente investering van Protealis, een spin-off van ILVO (Instituut voor Landbouw, Visserij en Voedingsonderzoek) en VIB (Vlaams Instituut voor Biotechnologie), dat zich toelegt op de ontwikkeling van duurzame peulvruchtvariëteiten. In de ‘speed breeding’ set-up worden de ideale omstandigheden gecreëerd qua licht, temperatuur, vochtigheid en dag- en nachtritme, om de planten in recordtempo op te kweken en van zaad naar zaad te brengen. “Dat zorgt ervoor dat het proces om betere rassen te ontwikkelen deels wordt losgekoppeld van de seizoenen en een gans jaar door versneld kan verder gaan”, legt Benjamin Laga, CEO van Protealis, uit.

Het veredelingsproces van soja en gele erwt, dat normaal gezien zo’n vier jaar duurt, wordt zo met drie jaar ingekort. Hiermee biedt de Gentse start-up een antwoord op de groeiende vraag naar eiwitgewassen in Europa. Voorspellingen gaan er immers vanuit dat de markt voor vlees- en zuivelalternatieven tegen 2035 elk jaar met 14 procent zal groeien. Deze sector ondervindt steeds meer moeilijkheden om zich te bevoorraden op de wereldmarkt. Voor voeding is ggo-vrije soja namelijk verplicht, en die wordt buiten Europa niet veel verbouwd. Daarnaast blijven peulvruchten zoals soja essentieel voor dierlijke productie.

Europa is slechts voor 30 procent zelfvoorzienend in zijn eiwitvoorziening en voor de belangrijkste bron van eiwitten, namelijk soja, zijn we zelfs voor 95 procent afhankelijk van import. “Maar de miljoenen tonnen soja die we jaarlijks uit Zuid-Amerika importeren om onze tekorten aan te vullen, gaan ten koste van de regenwouden en hun unieke ecosystemen”, schetst Laga. “Het transport naar Europa heeft ook nog eens een negatieve impact op de ecologische voetafdruk. Bovendien accumuleert de stikstof die in Zuid-Amerika werd opgeslagen in de eiwitten, in onze bodems uiteindelijk tot problematische hoeveelheden.”

Win-win

Inzetten op lokaal geteelde soja is een oplossing die even voor de hand liggend als eenvoudig lijkt. Maar het van oorsprong tropische gewas gedijt niet goed in Noord-Europa. “Soja is een ‘kortedagplant’ die deugd heeft van korte zomerdagen. In onze contreien zijn de dagen in de zomer lang en lichtrijk, waardoor het gewas pas in volle bloei komt na 21 juni. Het gevolg is dat de oogstdatum te veel opschuift naar het najaar, wanneer het vaak te nat is om te oogsten”, legt Jonas Aper uit, die instaat voor het veredelingsprogramma.

Daarom legt Protealis zich toe op de ontwikkeling van variëteiten die de juiste eigenschappen hebben voor de verwerkende industrie en goed zijn aangepast aan ons klimaat en de behoeften van de plaatselijke landbouw. “Op die manier kunnen peulvruchten een waardig en interessant alternatief worden voor andere gewassen zoals tarwe en maïs in Noord-Europa”, maakt het bedrijf zich sterk.

Peulgewassen, zoals soja, erwten en bonen, zijn bovendien zeer duurzame teelten omdat ze geen stikstofbemesting nodig hebben. De planten halen via hun wortelknolletjes, dankzij een symbiose met bodembacteriën, namelijk zélf stikstof uit de lucht. Zo voorzien in hun eigen stikstofbehoefte. Een deel van die uit de lucht gehaalde stikstof wordt ook nog beschikbaar gemaakt voor het volggewas, waardoor er minder kunstbemesting nodig is voor het gewas dat het jaar nadien wordt ingezaaid. Daarnaast slaan peulvruchten, in tegenstelling tot bijvoorbeeld graanteelten, ook netto koolstof op in de grond, wat de gezondheid van de bodem ten goede komt en erosie tegen gaat.

“Peulvruchten zijn dus een uitstekende aanvulling voor landbouwers in de rotatieteelt omdat ze de bodems verbeteren, mogelijkheden bieden voor het opkomende carbon farming en minder afhankelijk zijn van dure stikstofbemesting op basis van fossiele brandstoffen, vooral Russisch gas”, aldus Laga. Om de stikstoffixatie te verzekeren, selecteert Protealis bovendien betere bodembacteriën die in de toekomst als coating rondom het zaaigoed zullen worden aangebracht.

Veldproeven

Het zaad van de plantjes, die momenteel worden opgekweekt in de broeikassen, wordt volgend voorjaar uitgezaaid op verschillende testvelden in Europa. Van daaruit gebeurt de verdere selectie op basis van DNA-analyse en artificiële intelligentie die aangeeft welke kruisingen het meeste kans maken. In een normaal veredelingsproces worden vier generaties geteeld om de foutjes eruit te krijgen. Met de speedbreeder, die vier groeicycli op één jaar tijd doorloopt, wordt dat proces dus ingekort met drie jaar. Een bijkomend voordeel is dat er met deze technologie zeer snel kan ingespeeld worden als er ziektes of plagen opduiken.

Bedoeling is om een tweetal rassen over te houden die de beste resultaten geven. “We mikken op een opbrengst van zo’n 3,5 tot 4 ton per hectare”, aldus Laga. Vanaf dan wordt het gewas volgens hem interessant en rendabel voor boeren. De teelt heeft immers veel minder kostelijke inputs nodig zoals bemesting en gewasbescherming dan de gangbare gewassen.

Dankzij de speedbreeders wordt het traditioneel traag veredelingsproces dus drastisch versneld. “Als je kijkt naar de noden van de landbouw, de consument en de planeet, dan is tijd een luxe die we niet meer hebben. We zetten hier dus de voet op het gaspedaal. Waar andere veredelaars hun middelen en technologie inzetten op de grootste markten zoals tarwe en maïs, investeren wij resoluut in de gewassen van de toekomst”, besluit Laga.