Openingsdag van wereldtop legt obstakels bloot

In zijn openingsspeech hekelde de Zuid-Afrikaanse president Thabo Mbeki de teleurstellende resultaten van de conferentie van Rio de Janeiro. Daar hebben de VN-lidstaten een decennium geleden 2.500 aanbevelingen voor actie op het vlak van duurzame ontwikkeling goedgekeurd, maar die zijn ternauwerdood in de praktijk vertaald.

"De wereldgemeenschap heeft nog steeds niet de wil getoond om de beslissingen uit te voeren die ze tien jaar geleden vrijwillig heeft goedgekeurd", zei Mbeki. De Zuid-Afrikaanse gastheer sprak van "inertie" en vroeg de deelnemers om te streven naar "duidelijke en praktische maatregelen" die van Johannesburg "de top van de ommekeer" moeten maken.

Reeds dit weekeinde bogen de eerste werkgroepen zich over enkele van de voornaamste pijnpunten in het actieplan van Johannesburg, maar die gesprekken rond thema's als energie, ontwikkelingsgeld en markttoegang voor producten uit de derde wereld brachten weinig zoden aan de dijk.

Het Zuiden eist concrete beloftes over een toename van het ontwikkelingsgeld en een verdere afbouw van olie- en landbouwsubsidies in het Noorden, maar vangt - ondanks de steun van de Wereldbank - voorlopig bot. Ook Europa liet maandag bij monde van topambtenaar Catherine Day weten dat de eerdere afspraken van Monterrey en Doha over deze thema's niet opnieuw onderhandeld kunnen worden.

In het energiedossier blokkeren de Verenigde Staten het voorstel van de EU om tegen 2010 te streven naar een aandeel van 15 procent hernieuwbare energie in het totale energie-aanbod. De VS kanten zich tegen elk nieuw multilateraal akkoord. Ook Japan toont zich volgens waarnemers van niet-gouvernementele organisaties (NGO's) niet bereid om becijferbare doelstellingen en deadlines vast te leggen.

In Johannesburg wordt niet enkel onderhandeld over een politieke verklaring en een actieplan. In de marge pogen regeringen, bedrijven en NGO's talloze concrete ontwikkelingsprojecten op poten te zetten die het predikaat "duurzame ontwikkeling" verdienen. Het secretariaat van de top liet maandag weten dat de VN in het kader van de Earth Summit totnogtoe 218 van die partnerschappen heeft goedgekeurd.

Aan de VN-top over duurzame ontwikkeling en aanverwante evenementen nemen de komende twee weken ongeveer 50.000 politici, diplomaten, wetenschappers, bedrijfsleiders, ngo-activisten en journalisten deel. Belangrijkste afwezige is de Amerikaanse president George W. Bush, die zijn minister van Buitenlandse Zaken Colin Powell naar Johannesburg stuurt.