"Nijpend tekort aan water zal tot wateroorlogen leiden"

“Water, en vooral het nijpende tekort eraan, vormt de grootste bedreiging voor de mens waarover niet of nauwelijks wordt gesproken. Er komen zeker wateroorlogen aan. Ondertussen zal de prijs van water die van olie evenaren”, zegt Brits archeoloog en antropoloog Brian Fagan. Toch ziet hij geen reden om te wanhopen. "De mens is slim genoeg om het watertekort het hoofd te bieden."

Fagan onderzoekt de relatie tussen mens en water door de eeuwen heen. De manier waarop we vandaag met water omgaan, noemt hij absurd. “We zien water echt nog als iets wat er altijd in overvloed zal zijn, maar dat klopt niet meer. Ondergrondse voorraden zijn nu al zodanig uitgeput dat de NASA-satellieten veranderingen in de zwaartekracht vaststellen. Grote rivieren drogen op.” Het probleem met water is dat de hoeveelheid water die we hebben, vast ligt, terwijl we vandaag 250 procent meer water nodig hebben dan vroeger.

Volgens de professor kunnen lessen uit het verleden en nieuwe technieken een uitweg bieden. “Het gaat om een combinatie van technologische innovatie en lokaal beleid. Veel investeren in verbetering van opslag- en leveringsinfrastructuur, lekkende pijpen herstellen, enz. is essentieel. Er is ook de optie om zout water te ontzouten, maar die techniek is duur en je hebt er veel fossiele brandstoffen voor nodig”, beweert Fagan.

Hij meent dat recyclage van water een gemakkelijkere oplossing is. “In de VS wordt dit getest. Het komt erop neer dat je het toiletwater van je buurman drinkt. Dat kan perfect, het water is zelfs zuiverder dan het water uit de kraan. Maar omwille van de beeldvorming is een sociale ommekeer vereist”, zegt de professor. Een andere manier om water te besparen, is de kraan meer dichtdraaien. “In Los Angeles bijvoorbeeld gebruiken we 466 liter per persoon per dag, dat is vier keer zoveel als in Vlaanderen.”

Professor Fagan ziet op dat vlak een belangrijke rol weggelegd voor de beleidsmakers. “De meesten leven nog altijd in de illusie dat er voldoende water is, terwijl het juist aan de beleidsmakers is om duidelijk te maken dat water geen vanzelfsprekende onuitputtelijke bron is.” Ook het landbouwbeleid moet zich volgens hem aanpassen aan de waterschaarste. “Over heel de wereld willen boeren dammen aanleggen om over voldoende water te kunnen beschikken. De lokale politici gaan daarin mee. Dat is gewoon dom.”

Fagan ziet eerder een oplossing in gewassen die meer zout verdragen zodat ze ook in zout water kunnen geteeld worden of in - al dan niet genetisch gewijzigde - gewassen die veel minder water nodig hebben. “Het is ook zo dat watertekorten vermijden zeker ook gaat over keuzes in de landbouw. In het droge Californië telen we nog altijd katoen, terwijl dat zeer veel water nodig heeft. Landbouw slorpt in de VS al 70 procent van de voorraden op. Dat is niet meer vol te houden”, klinkt het.

Technieken zoals druppelirrigatie waarbij de watertoevoer wordt gecontroleerd via de computer kunnen ook heil brengen. “Door optische metingen en luchtmetingen, in combinatie met sensoren, precieze meteorologische details en aangepaste software, worden gewassen zeer gericht besproeid, wat een pak water uitspaart. Hier en daar is die techniek al in gebruik, maar het probleem is dat hij niet verder verspreid geraakt”, aldus Brian Fagan.

Hij ziet ook de waterconsumptie die verstopt zit in het voedsel dat we eten als een belangrijke oorzaak. “Voor één kilo rund is 15.000 liter water nodig, terwijl dat voor een kilogram graan 1.500 liter is. We zijn met veel meer dan ooit en eten veel meer vlees dan ooit”, klinkt het. “en ondertussen droogt de wereld verder uit. Door de klimaatverandering is er een kwart meer droogte in de wereld sinds 1990.”

De Britse professor is ervan overtuigd dat er wateroorlogen zullen van komen. “Het is geen toeval dat privé-bedrijven in stilte maar agressief waterrechten aan het opkopen zijn in verschillende landen. Autoriteiten beginnen een prijs op water te plakken en ik verwacht snoeiharde handelsoorlogen.” Tegelijkertijd denkt hij dat de mens uiteindelijk slim genoeg zal zijn om het watertekort het hoofd te bieden. “De belangen van land A of land B zullen op den duur ondergeschikt zijn aan onze pogingen om simpelweg te overleven. Uiteindelijk gaan we ons gedrag aanpassen omdat we zien dat we niet anders kunnen.”