Nederlandse natuurorganisaties komen tot schikking van 80 miljoen euro in zaak rond aankoopsubsidies
nieuwsGedurende 18 jaar verstrekte de Nederlandse overheid subsidies aan drie natuurorganisaties voor het aankopen van grond. De Vereniging Gelijkberechtiging Grondbezitters (VVG) die geen aanspraak had op de overheidssteun vond dit onterecht. Na een jarenlange juridische strijd is uiteindelijk een akkoord bereikt, met een schikkingsbedrag van 80 miljoen euro. Ook in Vlaanderen loopt eenzelfde klacht van particuliere grondeigenaren tegen natuurorganisaties.
Het debacle rond de aankoopsubsidies speelt al decennialang in Nederland en vindt zijn oorsprong in 1993. Vanaf dan was een subsidieregeling van kracht waarmee alleen natuurbeschermingsorganisaties Natuurmonumenten en de 12 Provinciale Landschappen grond konden verwerven met het oog op natuurbehoud. Particuliere grondbezitters, verenigd in de Vereniging Gelijkberechtiging Grondbezitters (VGG), vonden dit onterecht.
Juridische strijd stopgezet
Na jarenlange discussies met het Ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur (LNV) en de betreffende natuurbeschermingsorganisaties diende VGG in 2008 een klacht in bij de Europese Commissie. Volgens VGG waren de subsidies die de natuurorganisaties kregen, onterechte staatsteun. De Commissie stelde daarop een onderzoek in naar de rechtmatigheid van de aankoopsubsidies aan de organisaties. In 2012 stopte de Nederlandse overheid uiteindelijk met aankoopsubsidies te geven aan natuurorganisaties, maar de juridische strijd bleef duren tot deze maand.
Zo werd enkele dagen geleden een schikking getroffen tussen beide partijen, zonder het resultaat van het EU-onderzoek af te wachten. De natuurbeheerorganisaties zullen ongeveer 80 miljoen euro storten in een fonds van VGG. Dat fonds zal aangewend worden om particuliere grondbezitters financieel te ondersteunen bij het verkrijgen, ontwikkelen, herstellen, inrichten en tijdelijk beheren van natuur- en landschapsgronden. “De particuliere grondbezitters en natuurbeschermingsorganisaties staan nu weer schouder aan schouder in plaats van tegenover elkaar. Dat is goed nieuws voor alle natuur(liefhebbers) in Nederland”, luidt het gezamenlijk persbericht. “Met de middelen in het fonds zal het particuliere natuurbeheer in Nederland een extra impuls krijgen.”
De overheid en de betrokken organisaties legden daarbovenop nog enkel afspraken rond gelijke kansen voor de aankoop van natuurgrond officieel vast in een convenant.
Vlaamse klacht
Ook bij ons loopt een gelijkaardige zaak tussen natuurorganisaties en de Vlaamse Vereniging Gelijkberechtiging Grondbezitters (VVGN). VVGN diende een klacht in bij de EU waarbij gesteld wordt dat er drie terreinbeherende natuurorganisaties hun Vlaamse subsidies niet correct hebben aangewend tussen 2003 en 2018. De financiering wordt in twijfel getrokken omdat de nevenactiviteiten, waarvoor de subsidies gebruikt werden, niet het algemeen hoofdbelang zouden gediend hebben maar eerder een commercieel belang. Nevenactiviteiten met een commerciële insteek, zoals de uitbating van een cafetaria of bezoekerscentra, mogen niet gesubsidieerd worden door de overheid. VVGN koppelt deze motivatie aan de ongelijke toegang tot aankoopsubsidies in de periode 2003-2018 tussen particuliere grondeigenaren en natuurorganisaties.
De organisatie voelt zich alvast gesterkt door ontknoping van de Nederlandse zaak. “VVG kreeg in Nederland gelijk, wij hopen op een gelijkaardige regeling”, laat VVGN weten. “Wij staan alvast open voor gesprekken met de natuurverenigingen om te kijken of we ook een schikking in der minne kunnen treffen.” Het Europees onderzoek naar de Vlaamse klacht is ook nog lopende.
Aangepaste wetgeving sinds de klacht
Sinds 2018 is net zoals in Nederland ook de Vlaamse wetgeving rond aankoopsubsidies ondertussen veranderd. Al is er nog een groot verschil. Waar de Nederlandse regering de subsidiering voor grondenwerving volledig stopzette voor natuurorganisaties, werd de Vlaamse wetgeving verruimd. Zo wil Vlaanderen ondertussen iedereen steunen die natuurgronden wil aankopen of beheren. Naast natuurorganisaties kunnen particulieren nu dus ook gebruikmaken van deze subsidies. “In de praktijk blijken private eigenaars dat echter zelden te doen aangezien de subsidies en de strenge voorwaarden die daaraan verbonden zijn, een verdienmodel niet toelaten en een aanzienlijke investering van eigen middelen en tijd vergen”, liet Natuurpunt eerder weten aan VILT. VVGN beaamt dat dit in de praktijk amper gedaan wordt, maar ziet daarvoor een andere reden: “Er zijn niet voldoende mogelijkheden voor particulieren om binnen de voorwaarden van de subsidieregeling te vallen."
Beeld: unsplash
