Luchtkwaliteit in Vlaanderen steeds beter, ook drinkwater uitstekend

Vlaanderen haalt zijn Europese emissie-doelstellingen. De uitstoot van fijn stof (PM2,5) is sinds 2000 met 40% gedaald. Stikstofoxiden (NOx) zijn gehalveerd op twintig jaar. Zwaveldioxide (SO2) is het spectaculairst gedaald: meer dan 80% van de uitstoot in 2000 is weggewerkt. Ammoniak (NH3) is sinds 2000 met 31% gedaald. Die cijfers staan in het nieuwe rapport dat de Vlaamse Milieu Maatschappij (VMM) donderdag voorstelde.

De land- en tuinbouw zijn nog steeds de belangrijkste bron van stikstof. De uitstoot van ammoniak door de land- en tuinbouw daalde tussen 2000 en 2007 met een kwart, maar daarna vertraagde de neerwaartse trend. Omdat de uitstoot van de andere sectoren wel verder afnam, stijgt het relatieve aandeel van de landbouw in de stikstofproblematiek.

Naast ammoniak uit de veeteelt veroorzaken ook de NOx-emissies van het verkeer verzuring en vermesting van de natuur en vorming van fijn stof.

Het verkeer is een belangrijke boosdoener, maar het wegverkeer stoot momenteel 87 procent minder fijn stof (PM2.5) uit dan in 2000 omdat auto's minder vervuilend geworden zijn. Maar het toenemend aantal wagens en gereden kilometers heft dit voordeel gedeeltelijk op. De niet-uitlaatemissies van fijn stof (PM2.5) van het wegverkeer zijn ten opzichte van 2000 met bijna een vijfde gestegen en vertegenwoordigen nu een groter aandeel in de totale emissies van fijn stof van het wegverkeer dan de uitlaatemissies, het gaat hier dan over de emissies die afkomstig zijn van remmen en slijtage op de banden.

Zowel de industrie als de energiesector doen het steeds beter. Het plaatsen van filters en de verschuiving naar het gebruik van fossiele brandstoffen met een lager zwavelgehalte, met onder meer de uitfasering van de kolencentrales in Vlaanderen, veroorzaken een lagere uitstoot. Momenteel is de industrie de belangrijkste uitstootbron van zwaveldioxide (raffinaderijen en staalindustrie) en de meeste zware metalen.

De huishoudens (gebouwenverwarming) zijn dan weer de belangrijkste uitstootbron van fijn stof en polycyclische aromatische koolwaterstoffen (PAK's). We stoken nog altijd veel hout, waardoor er fijn stof en kankerverwekkende stoffen in de lucht terecht komen. Positief is wel dat het verbruik van fossiele brandstoffen zoals stookolie en steenkool daalt.

Gezondheidsrisico's

De VMM stelt vast dat de algemene luchtkwaliteit in Vlaanderen jaar na jaar verbetert. In 2020 kwam er bovenop deze langetermijntrend ook nog het effect van de coronamaatregelen. Stoffen die hoofdzakelijk aan verkeer gelinkt zijn, zoals stikstofoxiden, daalden nog sterker dan de jaren ervoor. De VMM besluit dat de gezondheidsimpact wel daalt maar nog steeds niet verwaarloosbaar is. Fijn stof, stikstofdioxide en ozon zijn de drie stoffen met grootste gezondheidsimpact in Vlaanderen en leiden nog steeds tot vroegtijdige sterfte.

Modellen geven aan dat er lokaal nog te hoge NO2-concentraties kunnen voorkomen.

Drinkwater

Het lijkt alsof al het positieve nieuws op een dag gebundeld is, want de VMM meldde dat ook het drinkwater in Vlaanderen van uitstekende kwaliteit is. Er zijn nog enkele normoverschrijdingen, vooral dan voor de aanwezigheid van lood, nikkel en enterokokken. Zo voldeed in meer dan 99,48 procent van de analyses het kraanwater aan de kwaliteitseisen.

De meeste normoverschrijdingen zijn vastgesteld voor lood, gevolgd door nikkel en enterokokken.  Enterokokken kunnen maag-darmklachten veroorzaken, voornamelijk bij bijvoorbeeld jonge kinderen of oudere mensen. "Een verhoogde aandacht voor lood in drinkwater in Vlaanderen blijft nodig", benadrukt de VMM, “Lood is een toxische stof die al in kleine concentraties een impact kan hebben.”

Chemische parameters die volgens de VMM aandacht vereisen bij de drinkwaterbedrijven zijn chloraat, fluoride, nitraat, nitriet en totaal trihalomethanen. Van de 208 verschillende pesticiden die de waterbedrijven opvolgden, werden er 22 pesticiden en twee relevante metabolieten in een concentratie boven de rapporteringsgrens gemeten.

De toezichthouders ontvingen 11 meldingen van een potentieel ernstige bedreiging voor de volksgezondheid. De calamiteiten met de grootste impact werden volgens de VMM veroorzaakt door bacteriologische besmettingen van het openbaar waterdistributienetwerk.

Minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) reageerde tevreden: “We lijken het haast niet meer gewoon, maar dit zijn de goede resultaten die eigenlijk de regel moeten worden als het gaat over ons leefmilieu en onze gezondheid. Vlaanderen heeft nog heel wat uitdagingen voor zich liggen, van stikstof over fijn stof tot bodemverontreiniging, maar dit bewijst dat doorgedreven en aanhoudende inspanningen kunnen lonen. Daarom werken we verder.”