KU Leuven en Boerenbond tonen op TRANSfarm de weg naar klimaatneutrale landbouw

De proefboerderij TRANSfarm werd twee jaar geleden geopend door de KU Leuven en moet dienen als brug tussen laboratoriumonderzoek en de praktijk. De onderzoeksboerderij staat open voor verschillende onderzoeksprojecten waarvan HyPErFarm er één is. HyPErFarm (voluit Hydrogen and Photovoltaic Electrification on Farm) doet onderzoek naar alternatieve energiebronnen op de boerderij om de afhankelijkheid van fossiele brandstoffen terug te dringen. In het project, dat Europese financiering ontving, treedt Boerenbond op als kennispartner. “Wij verwoorden er vragen en uitdagingen van de boeren”, vertelt Frans De Wachter, algemeen secretaris Boerenbond.

De Wachter was vorige week één van de sprekers tijdens de officiële opening van twee demodagen waarbij ook het grote publiek een kijkje kon nemen op de boerderij. In het kader van het Belgisch voorzitterschap van de Raad van de Europese Unie was ook Kurt Vandenberghe uitgenodigd voor een bezoek op TRANSfarm. Vandenberghe is directeur-generaal Klimaatactie bij de Europese Commissie.

Klimaatopwarming: uitdagingen en kansen

In zijn toespraak stond Vandenberghe stil bij de uitdagingen voor de Europese landbouw om stappen te zetten naar een verminderde klimaatuitstoot. Dit is volgens hem noodzakelijk om de klimaatopwarming tegen te gaan die ook de landbouw voor grote uitdagingen stelt. Alhoewel de efficiëntie van emissies in de landbouw sterk verbeterd is, is de totale uitstoot in 20 jaar tijd nauwelijks afgenomen. Volgens de Europese beleidsmaker biedt de groene transitie behalve uitdagingen ook mogelijkheden en alternatieve verdienmodellen voor de landbouwers. Zo denkt Vandenberghe aan een vergoeding voor de opslag van koolstof in landbouwgrond, het zogenaamde carbon farming.

Een beloftevolle technologie op dat gebied is ook agrivoltaics. Dat is een installatie waarbij zonnepanelen boven een akker geplaatst worden, en het zo mogelijk maken om tegelijkertijd gewassen te telen en energie op te wekken. Op TRANSfarm is deze installatie zo gebouwd dat landbouw volgens de huidige West-Europese praktijken mogelijk blijft. Landbouwmachines kunnen bijvoorbeeld gewoon onder de opstelling rijden.

Waar agrivoltaics-installaties de voorbije jaren al mondjesmaat commercieel opgang maakten in onze buurlanden, blijft de inzet ervan in Vlaanderen beperkt tot onderzoeksprojecten. Zo heeft fruitteler Jan Van der Velpen sinds drie jaar enkele rijen lichtdoorlatende zonnepanelen geïnstalleerd boven zijn perenbomen, goed voor 12 kilowatt piek. Dat is het energiegebruik van drie gezinnen. Bij een normaal seizoen ligt de perenopbrengst onder zonnepanelen volgens de fruitteler 15 procent lager omdat de bomen minder zon vangen. “Maar deze mindere opbrengst, werd meer dan gecompenseerd door de energieopbrengst”, vertelt hij op TRANSfarm.

Ten slotte zorgt de agrivoltaics-energie ook voor het aandrijven van waterstofpanelen. Deze panelen vangen waterdamp uit de lucht op, en splitsen deze in zuurstof en waterstof. De zuurstof wordt meteen weer vrijgelaten in de lucht, maar de waterstof wordt opgevangen en kan lokaal worden opgeslagen of via pijpleidingen vervoerd worden naar bijvoorbeeld een tankstation. TRANSfarm, dat met de verschillende technieken al ferme stappen heeft gezet in de realisatie van klimaatneutraliteit, wil deze waterstof in de toekomst ook inzetten als brandstof voor de landbouwmachines.

Tijdens het bezoek kaartte Frans De Wachter, algemeen secretaris van Boerenbond, aan dat de opstelling bij TRANSfarm een mooie illustratie is van hoe onderzoek en landbouw hand in hand kunnen gaan en samen zorgen voor oplossingen. “Bij onderzoek en innovatie zoals de ontwikkeling van agrivoltaics moet er altijd gewaarborgd worden dat de boer aan het stuur blijft zitten. De landbouwer moet te allen tijde controle kunnen blijven houden over wat er gebeurt op zijn land, en dat land moet in de eerste plaats beschikbaar blijven voor voedselproductie.”

Ook Gerard Govers van KU Leuven stond in zijn speech stil bij het potentieel van bijvoorbeeld agrivoltaics. Naast de mogelijkheid om energie op te wekken, zijn de zonnepanelen boven land- en tuinbouwgewassen ook teelttechnische redenen interessant. “Een belangrijk pluspunt is dat er onder de zonnepanelen een microklimaat wordt gecreëerd met een hogere nacht- en lagere dagtemperatuur, wat de peren beschermt tegen vorst of zonnebrand', luidt het.

Terwijl het onderzoek naar agrivoltaics op TRANSfarm verder gaat en ook pcfruit in Sint-Truiden zich opmaakt voor een proefinstallatie, staat de eerste Vlaamse landbouwer op het punt om een commercieel agrivoltaicssysteem te installeren. Varkenshouder en blauwe bessenteler Tom Mertens uit Hoogstraten start deze weken met de aanleg van een doorzichtig zonnepark van een hectare boven zijn blauwe bessen. Mertens voorziet niet alleen acceptabele resultaten voor zijn blauwe bessenteelt onder de panelen, tevens kan hij de opgewekte stroomgebruiken kwijt in Halnet, een lokale energiegemeenschap van boeren en burgers.

Tom Schaeken, energieconsulent bij Boerenbond, geeft aan dat Mertens met veel moeite een vergunning heeft gekregen voor zijn overkapping met zonnepanelen. Behalve de technische vragen die er nog volop zijn en waarop nader onderzoek antwoordt moet geven, staat ook een ontbrekend beleidskader een snelle introductie in de weg. “Wanneer is een installatie agrivoltaics en wanneer een zonnepark? Als er een schaap onder staat of als er duizend schapen onder staan?", klinkt het.