Komende weken cruciaal voor bijenpopulaties

Het weer zal de eerstvolgende weken een bepalende factor worden voor het overleven van bijenkolonies. Als het koud en regenachtig wordt, dan dreigt voor bijen een grotere wintersterfte. "Bijen moeten zich nu aansterken om de komende winter te kunnen trotseren", zegt Frans Jacobs, bijenspecialist van de Universiteit Gent.

Imkers kunnen dit jaar tevreden zijn met hun honingoogst. "De honingraten zitten vol en de honing is van goede kwaliteit", zegt professor Frans Jacobs. De vooruitzichten voor de bijen zelf zijn minder goed. "De nakomelingen van de bijen die nu honing produceerden, moeten de winter doorgeraken en dat is geen evidentie", aldus Jacobs.

Bijen worden wereldwijd bedreigd door de 'verdwijnziekte': ganse kolonies bijen overleven de winter niet of keren niet terug naar hun kast. "Vijftien jaar geleden was het nog normaal dat één bijenvolk op tien het einde van de winter niet haalde", zegt bijenspecialist Jacobs. "Nu zitten we aan een verhouding van drie op de tien en als de bijen door slecht weer de komende weken geen krachten kunnen opdoen, dan vrees ik voor een sterfte van acht op tien kolonies".

"Er bestaan voorlopig geen middeltjes tegen de verdwijnziekte", zegt Chris Dauw, voorzitter van de Koninklijke Vlaamse Imkersbond. "Er is geen lijn in te trekken want sommige imkers zien hele kolonies verdwijnen en andere hebben er helemaal geen last van hebben. Ik zie ook geen verschil van streek tot streek", aldus Dauw.

Een sluitende wetenschappelijke verklaring voor de massale sterfte is er niet. "Het is een combinatie van factoren", zegt Jacobs. "In de jaren tachtig is de varroamijt in Europa opgedoken. Die mijt verzwakt de bijen heel erg, wat in combinatie met een gebrek aan biodiversiteit en het gebruik van pesticiden dodelijk is voor veel bijen".

Recent Nederlands onderzoek toonde aan dat insecticiden met de actieve stoffen imidacloprid en thiacloprid langer schadelijk blijven voor bijen dan gedacht. Volgens toxicoloog Henk Tennekens breken beide actieve stoffen trager af dan de korte periode die onderzocht wordt bij de toelating van gewasbeschermingsmiddelen. "Een minimale hoeveelheid is al schadelijk omdat de bijen er langer aan worden blootgesteld", zegt Tennekens.

"De hoeveelheden imidacloprid (actieve stof van onder meer de zaadbehandeling Gaucho) en thiacloprid (insecticiden als Biscaya en Admire) die in bijen worden aangetroffen, zijn minimale doses waar de bijen niet van dood gaan. Maar de vergiftiging verzwakt de bijen waardoor ze gevoeliger worden voor mijten, parasieten en virussen". Tennekens pleit daarom voor het inzetten van gewasbeschermingsmiddelen die snel afbreken.

De Vlaamse imkersbond vraagt dat er meer wetenschappelijk onderzoek komt naar de mijt die de bijen bedreigt. "Hoe de varroamijt precies toeslaat en wat de oplossingen zijn, is vandaag nog niet geweten". De imkers vragen ook dat de overheid biodiversiteit meer zou stimuleren. Bloemen zijn schaars geworden en teveel bloemen bloeien op hetzelfde moment. "Het is opvallend dat er in de stad Gent meer bijen zijn dan twintig kilometer verder op het platteland, waar alleen nog maïs staat", treedt professor Jacobs de imkers bij.

Het Nederlands Centrum voor Bijenonderzoek rondt volgend jaar een onderzoek in 23 landen af waarin de oorzaken van bijensterfte worden nagegaan. Daarin wordt nagegaan in welke mate de verschillende factoren (mijten, parasieten, virussen en gewasbeschermingsmiddelen) bijdragen aan de bijensterfte.