Ooit verdwenen platte oester duikt voorzichtig op in onze zee
nieuwsVan grote populaties is nog geen sprake, maar er zijn tekenen dat de platte oester aan een voorzichtig herstel is begonnen in onze wateren. Dat meldt het Instituut voor Natuurwetenschappen. Er zijn nieuwe exemplaren gevonden die minstens gedeeltelijk van wilde oorsprong zijn. De platte oester was begin 20ste eeuw niet alleen alomtegenwoordig in de zuidelijke Noordzee, maar ook een geliefde delicatesse. De oester die we vandaag kennen en kweken in onze contreien, kent zijn origine in Japan.
De platte oester is onder meer aangetroffen in havens en offshore windparken. Na decennia van afwezigheid vonden mariene biologen de voorbije jaren levende exemplaren en lege schelpen van platte oesters op allerhande menselijke infrastructuur, zelfs op wetenschappelijke instrumenten. Ook in havengebieden zoals Zeebrugge en Oostende worden nu platte oesters aangetroffen. Offshore structuren, zoals de stalen funderingen van windturbines op zee, bieden nieuwe leefgebieden waar oesterlarven zich kunnen hechten. Strandjutters vonden aangespoelde levende exemplaren en verse schelpen van platte oesters op de stranden van de westkust.
Zeeuwse oesters uit Japan
De platte oester die vandaag sporadisch opduikt, was ooit alomtegenwoordig in de zuidelijke Noordzee. Tot het begin van de 20ste eeuw werden oesters volop geoogst uit natuurlijke banken in de Noordzee en verwaterd in zogenaamde oesterputten aan de kust, onder meer in Oostende (de Ostendaise). De platte oester was een geliefde delicatesse, maar door overexploitatie, habitatverlies, vervuiling en het insluipen van ziekten verdween de soort uit onze wateren.
Daarom schakelde de commerciële oesterkweek in de tweede helft van de 20ste eeuw over op de Japanse oester, die makkelijker te kweken is en minder gevoelig is voor de oesterparasiet. Daardoor verzeilde de platte oester ook in België nog verder op de achtergrond.
Menselijke herintroductie nodig
In recentere jaren werd er actief aan gewerkt om de platte oester terug naar onze zee te halen. Zo is er het project Belreefs van de FOD Leefmilieu, waarmee men een grootschalige reïntroductie wil realiseren. Volgens oesterexpert Nancy Nevejan van Shells & Valves, partner in dit project, zal menselijke interventie hoe dan ook nodig zijn. “Het is goed dat we individuele platte oesters terugvinden, maar daarmee hebben we onze riffen nog niet terug”, zegt ze. “Zelfs met menselijke interventie zal het nog 10 tot 20 jaar duren alvorens we riffen hebben die zichzelf kunnen onderhouden. In juni wordt het Belreefsproject in de zee geïnstalleerd, maar het is afwachten wat de omstandigheden met predatie en dus overleving zullen zijn. Ik denk dat we verschillende introducties zullen moeten doen om aan een minimumhoeveelheid oesters te komen.”
Het is goed dat we individuele platte oesters terugvinden, maar daarmee hebben we onze riffen nog niet terug
De origine van de platte oesters die we sporadisch in onze zeeën vinden, is niet duidelijk. Er zijn al een aantal herintroductieprojecten gebeurd in het verleden, zoals de projecten United en Value@Sea. “Er is een mogelijkheid dat deze projecten verband hebben met de oesters die we nu terugvinden, maar dat is moeilijk te bewijzen zonder DNA-analyse”, zegt Nevejan. “Het ging toen om eerder kleinschalige introducties. Het is ook mogelijk dat de platte oesters die we nu zien, afkomstig zijn van larven afkomstig uit Frankrijk of het Engelse kanaal.”
Eén sleepnet en alle werk is voor niets
In heel Europa is er grote interesse om de populaties platte oester te herstellen, gezien deze dieren riffen vormen die een aparte habitat zijn voor soorten die hard substraat nodig hebben om zich te vestigen. Daarnaast bieden zulke riffen voedsel, schuil- en paaiplaatsen voor vissen en andere dieren en ondersteunen ze hierdoor de biodiversiteit in onze zeeën. Belreefs is het eerste grootschalige project in België, maar je hebt gelijkaardige initiatieven in onder andere Duitsland, Engeland, Ierland, en Frankrijk.
De riffen worden gevormd op de banken ten zuidwesten van de Prinses Elisabeth concessiezone, waar de nieuwe windmolens komen, zo’n 45 kilometer verwijderd van de kust. De grindbodem is er ideaal voor oesters, in tegenstelling tot de zandbodem die men op de meeste plekken in de Belgische Noordzee vindt. De banken zijn echter erg gevoelig: één passage met een sleepnet van een binnen- of buitenlands visserschip kan de bank vernietigen. Daarom hebben de onderzoekers in eerste fase gekozen voor locaties die een natuurlijke bescherming bieden, bijvoorbeeld geulen of bodems die beschermd zijn door een voorliggende duin. Ook de locaties rond scheepswrakken zijn interessant, want daar wordt niet met sleepnetten gewerkt. Er lopen ook procedures om de bodemroerende visserij in bepaalde zones te verbieden. “Maar het wordt even wachten op zulk verbod, want dat moet op Europees niveau beslist worden”, zegt Nevejan.
Hoopvol signaal
Het Instituut voor Natuurwetenschappen vindt het een hoopvol teken dat de platte oester zich hier en daar laat zien. "De platte oester is immers een essentieel onderdeel van het mariene ecosysteem. Als filtervoeder helpt ze het water helder te houden, en haar riffen creëren een leefomgeving voor talloze andere soorten. Waar oesters zijn, floreert het onderwaterleven. Bovendien is de platte oester een inheemse soort, ze hoort hier van nature thuis en haar herstel kan bijdragen aan het mariene herstel van de Noordzee", zegt marien bioloog Francis Kerckhof.
Zijn onze oesters Zeeuws, Frans of Japans? Wetenschap wil inheemse oesters herintroduceren
interviewBeeld: Instituut voor Natuurwetenschappen
