Koken met aardappelen: Met recepten uit het verleden komen we er niet

Dat april erg warm was en er heel erg weinig regen viel, zal zowat iedereen wel opgevallen zijn. Hydrologen waarschuwen ons dat droogte en warme temperaturen samengaan met hevigere en intensere regen op andere momenten. Neem daarbij de wijdverspreide betonnering van de bodem en een waterverkwistend landbouwmodel in acht en het is duidelijk dat droogte in Vlaanderen in de komende jaren alleen maar voor meer problemen gaat zorgen. Dat geldt potentieel ook voor de aardappelteelt. 

Vincent Verbeecke (DM25/04) ziet het genetisch manipuleren van aardappelen om ze droogtebestendig te maken daarom als belangrijk element in de landbouw van de toekomst. Zonder genetisch gemanipuleerde gewassen ziet hij dagen van “biefstuk met quinoa” voor zich. Of de Belg bereid zou zijn “om zijn portie frieten vaarwel te zeggen”, betwijfelt Vincent. 

Overvolle opslagruimten 

We kunnen discussiëren over de duurzaamheid van te veel biefstuk, maar voor de frietliefhebber hebben we goed nieuws op zak, want zo’n vaart zal het niet lopen. De opslagruimten voor aardappelen en diepvriesfrieten puilen namelijk momenteel uit. Volgens het Proefcentrum voor de Aardappelteelt lagen begin april nog 1,7 miljoen ton aardappelen in de Belgische bewaarschuren. 

Ongeveer een derde daarvan is beschikbaar voor de vrije markt. De rest is afgedekt met contracten. In de oliesector leidde een complex samenspel van termijncontracten en gebrek aan opslagruimte al tot negatieve prijzen. Komen daar binnenkort de negatieve aardappelprijzen bij? 

Om van een deel van de overschotten af te geraken, verdeelt de aardappelsector wekelijks alvast 25 ton aardappelen aan voedselbanken. Andere opties voor de overproductie zijn vergisting voor energieproductie, ze verwerken tot veevoeder of op het veld terugstorten.

Toch is de kans groot dat de aardappelen die u vandaag in de supermarkt koopt  afkomstig zijn uit Cyprus of Israël. Veel van de aardappelen in de schuren zijn immers niet geschikt voor onmiddellijke consumptie. Wanneer ze gebruikt worden als verse aardappel, kleuren ze bijvoorbeeld blauw. De aardappelvariëteiten in de schuren zijn grotendeels bedoeld voor de op exportgerichte industriële productie van diepvriesfrieten.

Corona als wake-up call 

Zelfs zonder droogte laten de gevolgen van corona zien hoe fragiel een sector is, die volledig afhankelijk is van exact deze export die vooral op fastfoodketens in het buitenland is gericht. De coronacrisis kan een wake-up call zijn om de landbouw veerkrachtiger te maken. Hoe verstandig is het om op grote schaal ziekte- en droogtegevoelige aardappelen exportgericht te telen in een klein land als België? 

In plaats van vast te houden aan verouderde recepten kan de vraag ook omgekeerd gesteld worden: wat is nodig om de Belgische landbouw veerkrachtiger te maken wanneer meer langdurige droogtes en meer hevige regens het nieuwe normaal kunnen worden? Er bestaat al heel wat kennis uit de theorie en de praktijk over hoe we daarmee moeten omgaan.

Door samen te werken met natuurlijke systemen kan een boerenlandbouw ontstaan die de kracht heeft om zich aan te passen aan klimaatverandering. Toch zet de overheid nog steeds niet in op agro-ecologie en boerenlandbouw. Meer zelfs, via landbouwsubsidies en onderzoeksfinanciering blijft de overheid de kaart trekken van een niet-duurzame grootschalige, agro- industrie die vooral op export is gericht. De tomeloze financiële steun voor de promowerking van het Vlaams Instituut voor Biotechnologie (VIB) is daar een mooi voorbeeld van. 

Momenteel lobbyen de Belgische politici bij Europa voor de aardappelindustrie. Open VLD-lid Hilde Vautmans heeft het over de verantwoordelijkheid van Europa. In tussentijd ontlopen de Vlaamse politici hun verantwoordelijkheid om publieke middelen voluit in te zetten op steun voor de boeren en hen te helpen bouwen aan een klimaatadaptieve landbouw. Voor de alternatieve landbouwer zijn dit op zich al slagen in het gezicht. 

Die alternatieve boer(in) gaat bijgevolg op eigen houtje aan de slag om de klimaatsverandering aan te gaan. Vorig jaar kwamen op het initiatief van Boerenforum – daarin ondersteund door Wervel – een 30-tal boeren en enkele onderzoekers van het ILVO samen in twee bedrijven om daar kennis te delen over hun aanpak van de droogte van morgen. 

Niet de dure irrigatiesystemen, maar de krachtige (koeien)rassen, uitgekiende teeltkeuzes en strategische inplanting van bomenrijen stonden in de schijnwerpers. Deze groep boeren beseft dat een andere voedselstrategie mogelijk is, maar dat de alternatieven vaak ook in de kleine, slimme ingrepen ligt. 

Dat dergelijke bijeenkomsten zonder overheidssteun doorgaan, is een blamage aan een overheid die het Europese credo “nooit meer honger” door “nog meer geld” heeft vervangen.

Droogtetolerante aardappelen 

En een droogtetolerante aardappel dan? Wel die bestaat al. In de biologische landbouw werken we al lang met ‘sarpo mira’, ontstaan in een boerderij in het continentale klimaat van Hongarije mét overheidssteun voor klassieke veredeling en ‘sevilla’, ontwikkeld door biodynamische boer Niek Vos met steun van de Universiteit van Wageningen. Als we de droogte uit onze velden willen houden, zullen de beproefde technieken van humusopbouw, bomenrijen en contourlandbouw ons verder dan de gentech uit laboratoria brengen.

 Verbeecke pochte in De Morgen met de inplanting van gentechsoja en ggo-koolzaad in de VS. Wat hij er echter niet bij vermeldde, was het areaal aan vruchtbare landbouwgrond dat in de VS al ten onder ging aan verwoestijning als gevolg van een troosteloze monocultuur. Momenteel kan er met die grond weinig nuttigs meer worden gedaan. 

Inzetten op gentechniek die ertoe leidt dat het huidige onduurzame landbouwmodel wordt bestendigd, is pijnlijk in het aanblik van bergen aardappelen die onze boeren dit jaar zullen moeten wegsmijten.

Dit is een opiniestuk waarmee onze lezers een bijdrage wil leveren aan het maatschappelijk debat. De auteurs schrijven in eigen naam en zijn verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst. Het verscheen eerder al op Apache.be.

De auteurs:

Tijs Boelens, boerderij de Groentelaar en kernlid Boerenforum

Barbara Van Dyck, onderzoekster aan het Centrum voor Agroecologie, Water en Veerkracht, Universiteit van Coventry