Kan bladvlo verspreiding Japanse duizendknoop indijken?

De Japanse duizendknoop (en zijn verwanten de Sachalinse en de Boheemse of bastaardduizendknoop) geldt als de nachtmerrie van menige groenbeheerder. Als deze uitheemse plant opduikt, begint ze te woekeren en is ze met geen stokken meer weg te krijgen. Ze belet andere planten te groeien en ondergronds kan ze terugvallen op een stevig wortelnetwerk. Een invasieve exoot, noemen kenners dat, en wel een die met stip op nummer één staat bij de ongewenste uitheemse planten.

Verhalen over scheuten die zich door straten en muren een weg banen noemt Tim Adriaens, expert exoten bij het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (Inbo), dan weer 'behoorlijk overdreven'. “Maar de plant leidt vaak tot geschillen tussen buren en ook voetbalclubs zien hun grasplein soms aangetast.” Bestrijden is een haast hopeloze onderneming. Maaien, uitgraven, afdekken, heet water, laseren, elektrocuteren: je kunt het zo gek niet bedenken of het is geprobeerd. Maar de plant komt steeds terug.

In Nederland kiezen ze nu voor biologische bestrijding. Op drie plaatsen, waaronder Amsterdam-Zuid, worden enkele duizenden Japanse bladvlooien uitgezet. Die zuigen het sap van de bladeren op, waardoor de duizendknoop verzwakt en zijn opmars (hopelijk) stilvalt.

“De bladvlooien zijn in het oorspronkelijke Japanse leefgebied van de plant gevangen en hier doorgekweekt, speciaal voor deze opdracht”, vertelt Suzanne Lommen, biologe aan de Universiteit Leiden. De unief maakt deel uit van een consortium dat het project trekt, onder de hashtag #uitde1000knoop.

Exoten verspreiden is verboden, maar de initiatiefnemers kregen een bijzondere toelating van de overheid. Dat was voor de beheersing van planten een primeur. Leiden heeft overigens een bijzondere link met de woekerplant: het was naar deze universiteitsstad dat ene Von Siebold de plant uit Japan meebracht in de negentiende eeuw.

“Snelle resultaten moeten we niet verwachten”, waarschuwt Lommen. “Er zullen enkele jaren overgaan voordat de bladvlo zich gesetteld heeft en zich hier voortplant en we een effect vaststellen. Het eerste doel is dat ze de winter overleven.”  Wordt de proef een succes, dan zal de aanpak van de duizendknoop minder tijd- en geldverslindende ingrepen nodig hebben, en minder gewasbeschermingsmiddelen.

Eerdere experimenten met de bladvlo, onder meer in het Verenigd Koninkrijk, leverden niet de verhoopte resultaten op. De beestjes bleken geen poot aan de grond te krijgen. “Dat kwam volgens één hypothese doordat ze jarenlang in laboratoria gekweekt waren en niet tegen de omstandigheden in de natuur opgewassen waren”, aldus Suzanne Lommen. “Ze waren in zekere zin kasplantjes geworden.”

De populatie die onze noorderburen hebben uitgezet, komen voort van vlooien die vorig jaar vers verzameld zijn. “Ze komen ook uit een andere streek in Japan, waar het klimaat meer op dat van Noordwest-Europa lijkt”, vult de onderzoekster uit. “Dat zou de kans op slagen al wat groter moeten maken.”

De bladvlooien leven alleen op de duizendknoop, andere planten laten ze ongemoeid. Dat is belangrijk: het laatste wat je wilt, is dat je een exoot uitzet die meer onheil aanricht dan goeddoet. “Biologische bestrijding heeft een slecht imago en dat is onterecht”, meent Suzanne Lommen. “Je hoort alleen over dingen die verkeerd liepen, zelden over de honderden geslaagde ingrepen. In Zuid-Afrika, waar ze met enorme problemen met exoten kampen, is dit de gewoonste zaak van de wereld. Daar begrijpen ze niet dat we in Europa zo terughoudend zijn.”

“Het belangrijkste van het Nederlandse experiment vind ik het signaal dat biobestrijding een kans krijgt van een overheid op het Europese vasteland”, zegt Tim Adriaens (INBO). “Ook bij andere invasieve exoten is het een optie die we moeten overwegen.” Of we er de duizendknoop ooit mee zullen kleinkrijgen? “Nee, daarvoor is het te laat. We krijgen de plant niet meer weg, we kunnen alleen proberen de verspreiding in te dijken. Biobestrijding kan daartoe bijdragen, maar zal nooit alleen zaligmakend zijn. Er zullen altijd andere, gebruikelijkere manieren van bestrijden nodig zijn.”