IPCC-rapport: "Klimaatverandering heeft al onomkeerbare effecten"

In het rapport "Impacts, adaptation and vulnerability" (Impact, adaptatie en kwetsbaarheid) stellen de wetenschappers vast dat klimaatveranderingen al "aanzienlijke schade" aan verschillende ecosystemen hebben veroorzaakt en dat de impact en omvang van de gevolgen van klimaatverandering groter zijn dan geschat in eerdere IPCC-beoordelingen.

Klimaatveranderingen zijn ook schadelijk voor de fysieke en mentale gezondheid van de bevolking, terwijl steden - waar nu de helft van de mensheid leeft - bijzonder onderhevig zijn aan de gevaren van hittegolven, stormen, droogte en overstromingen, evenals de stijging van de zeespiegel, luidt het.

Het IPCC-rapport benadrukt dat ongeveer 3,3 tot 3,6 miljard mensen op aarde leven in een context die zeer kwetsbaar is voor klimaatveranderingen. Maar het zijn vaak de toch al kwetsbare bevolkingsgroepen van Afrika, Azië, Zuid-Amerika en kleine eilandstaten die het meest worden getroffen.

Grens van 1,5

Het beperken van de uitstoot van broeikasgassen om de opwarming van de aarde te beperken tot 1,5° Celsius zou de schade en verliezen verminderen, maar ze kunnen niet volledig worden vermeden, waarschuwen de wetenschappers in hun samenvatting voor beleidsmakers, die zondag is goedgekeurd.

Als rode draad in het rapport wordt herhaaldelijk gewezen op de dwingende noodzaak om de stijging van het kwik tot maximaal 1,5°C te beperken, terwijl elke tiende graad meer schadelijke gevolgen zal hebben. Momenteel schatten wetenschappers dat de planeet al met bijna 1,1°C is opgewarmd.

Hoewel er in alle regio's van de wereld al aanpassingsinspanningen zijn ondernomen, zijn ze nog steeds onvoldoende - zelfs in Europa - en zullen ze waarschijnlijk steeds zwaarder worden naarmate de opwarming van de aarde voortschrijdt, waarschuwt het rapport nogmaals. Boven +2°C is de aanpassing misschien niet eens mogelijk. Bovendien zijn de limieten van de aanpassing al bereikt of zelfs overschreden in verschillende ecosystemen, zoals bepaalde koraalriffen, sommige wetlands aan kusten, bepaalde tropische bossen en een aantal polaire en berg-ecosystemen.

Geconfronteerd met de gevolgen en risico's van klimaatveranderingen die "steeds complexer en moeilijker te beheersen" worden, roepen de wetenschappers ook op om de valkuil van een slechte adaptatie te vermijden, d.w.z. maatregelen die worden genomen om om te gaan met de gevolgen van klimaatverandering en die perverse effecten zouden hebben, zoals een verslechtering van het milieu, een toename van broeikasgassen of het in gevaar brengen van de bevolking.

Het rapport oordeelt in het licht van deze bevindingen, dat een ontwikkeling die bestand is tegen klimaatveranderingen, door het beschermen van biodiversiteit en ecosystemen, mogelijk en meer dan ooit urgent is, maar dat het venster voor actie zich snel sluit.

Zondag is de "samenvatting voor beleidsmakers" van de tweede IPCC-werkgroep goedgekeurd. De IPCC-leden kwamen sinds 14 februari achter gesloten deuren en via videoconferentie bijeen om de tekst regel voor regel over te nemen. De samenvatting voor beleidsmakers vertegenwoordigt de essentie van de duizenden pagina's van het rapport dat is opgesteld door 270 wetenschappers uit 67 landen.

Dit tweede rapport van de zesde evaluatiecyclus van het IPCC komt na een eerste inventarisatie, gepubliceerd in augustus 2021, en vóór een derde tekst die in april wordt verwacht over de beperking van klimaatveranderingen. In september verschijnt dan een samenvattend rapport.

WWF: "Rapport dwingende oproep tot versnelling inspanningen”

In een reactie stipt natuurbeweging WWF aan dat het de eerste keer is dat het concept van verlies en schade is opgenomen in een IPCC-rapport. "Veel aanpassingsgrenzen worden nu al overschreden, waardoor het voortbestaan van kwetsbare gemeenschappen en ecosystemen in gevaar komt”, klinkt het.

“Droogte en verzengende hitte, vernietiging van ecosystemen, zwaardere stormen en enorme overstromingen, uitsterven van soorten - dit is geen opsomming van scènes uit een apocalyptische film. Dit is de inhoud van een gezaghebbend wetenschappelijk rapport waarin de klimaateffecten worden beschreven die nu al een ravage aanrichten op onze planeet en de mensen die er wonen. Onze planeet is in gevaar, en wordt naar - en soms over - haar grenzen geduwd, waarbij de meest kwetsbare mensen en ecosystemen het meest te lijden hebben", aldus WWF-hoofd dr. Stephen Cornelius.

De wereldleiders moeten de waarschuwingen in dit rapport ter harte nemen en hun klimaatbeloften nakomen met meer investeringen om veerkracht op te bouwen en tegelijk de emissies te verlagen om aanpassing een kans te geven, stelt WWF.

Ook België is kwetsbaar, getuige de overstromingen, droogte en hittegolven de voorbije jaren. Daarom roept de organisatie ook de regeringen van dit land op om via geïntegreerde plannen grootschalig in te zetten op natuurgebaseerde oplossingen en deze ook integreren in andere beleidsdomeinen, dus niet alleen milieu maar ook financiën, openbare werken,... Dit zowel als onderdeel van de klimaatinspanningen als om het land voor te bereiden op effecten van klimaatverandering", aldus WWF, dat verwijst naar de aanbevelingen in een memorandum van de recent gevormde Biodiversiteitscoalitie.

“Snelle vermindering van uitstoot broeikasgassen”

Ook de Klimaatcoalitie eist dat België zijn verantwoordelijkheid neemt, door zijn uitstoot van broeikasgassen snel te verminderen en de landen van het zuiden te steunen in hun aanpassings- en transitiebeleid.

"Niets doen kost niet alleen mensenlevens, maar het zal de Belgische economie miljarden kosten en ernstige gevolgen hebben voor toekomstige generaties", stelt Zanna Van Renterghem, vicevoorzitter van de Klimaatcoalitie. De vzw verenigt meer dan 80 organisaties (natuur en milieu, noord-zuid, vakbonden, mutualiteiten, jongeren en burgerbewegingen) rond klimaatrechtvaardigheid.

De Klimaatcoalitie stelt meer dan honderd oplossingen voor om de klimaatcrisis te bestrijden. "Ons memorandum voor een Belgische Green New Deal biedt klimaatoplossingen die rekening houden met de principes van een rechtvaardige transitie, de vermindering van sociale ongelijkheden en andere vormen van discriminatie, terwijl de natuur een bondgenoot wordt", luidt het.

Wake-up call

"Dit rapport moet iedereen wakker schudden", reageert ook Nafkote Dabi, hoofd klimaatbeleid van Oxfam International. "De armste, die het minst hebben bijgedragen aan de klimaatverandering, lijden het meest en wij hebben de morele verantwoordelijkheid om hen te helpen zich aan te passen aan de klimaatverandering."

"De mensen die in de zwaarst getroffen landen wonen, hebben dit rapport niet nodig om hen te vertellen dat het klimaat is veranderd. De hoogste prijs wordt nu al betaald door de veeboer in Somalië wiens hele kudde van de dorst is omgekomen. En de moeder op de Filippijnen die in de gymzaal van een school schuilt omdat haar huis vlak voor Kerstmis is weggevaagd", benadrukt Dabi.

"Voor een groot deel van de wereldbevolking is de klimaatcrisis al een zaak van leven of dood", reageert Joeri Thijs, woordvoerder van Greenpeace België, maandagmiddag. "De verstoring van het klimaat gaat sneller dan verwacht en is omvangrijker en ernstiger dan we ons hadden voorgesteld."

Hoewel de armste landen van de wereld weinig of niets hebben bijgedragen aan de klimaatcrisis, betalen zij volgens Greenpeace toch de hoogste prijs. "Sociale ongelijkheid zal het effect van de klimaatcrisis nog versterken. Daarom is het cruciaal dat we onze acties voor het klimaat baseren op rechtvaardigheid en solidariteit", benadrukt Thijs.