Hoe verenigbaar zijn het handels- en landbouwbeleid van de EU?
Volgens Phil Hogan, voormalig Europees commissaris voor Handel, hebben de strenge kwaliteitsnormen voor voedsel in Europa een positieve impact op de handel ervan. De nadruk op kwaliteit heeft geleid tot een handelsoverschot van 57 miljard euro voor agrovoedingsproducten. Voor elk miljard euro aan agrifood-export worden 14.000 banen gecreëerd. "Dit cijfer onderstreept vooral de cruciale rol die de sector speelt in het stimuleren van de economie en tewerkstelling in de vele EU-plattelandsgebieden", duidt Hogan. "Handel is ook een hefboom voor de politiek, en de milieu- en duurzaamheidsagenda die we zowel in de EU als in de rest van de wereld willen bevorderen. Maar er zijn ook uitdagingen aan verbonden. Zo moeten de voordelen die uit handel komen, beter terugvloeien naar de landbouwers."
Op het symposium over de toekomst van landbouw in de EU, in kader van het Belgisch voorzitterschap, liet Hogan zijn licht schijnen over het handels- en landbouwbeleid van de EU. “Zowel het beleid voor landbouw, als het beleid voor alle andere sectoren wordt vandaag opgemaakt met alle internationale overeenkomsten, zoals het klimaatakkoord van Parijs en de Agenda 2030 voor Duurzame Ontwikkeling, in het achterhoofd”, opent Hogan zijn presentatie. “Elk land heeft deze internationale afspraken ondertekend, waarbij de overgrote meerderheid nu doet wat moet gedaan worden om die overeenkomsten te implementeren. De doelstellingen van de Europese Unie op het gebied van landbouw en handel weerspiegelen dus de doelstellingen voor duurzame ontwikkeling en de klimaattoepassingen.”
Volgens Hogan is geen enkele sector tegen deze streefdoelen, ook niet de landbouw- en voedingssector. “Iedereen wil doen wat volgens hen het beste is voor de samenleving”, stelt Hogan. “Het gaat dus niet om de waarom-vraag, maar om de hoe-vraag. Politici, economen en andere belanghebbenden die de akkoorden ondertekend hebben, zijn hierbij dagelijks op zoek naar een evenwichtige aanpak om een beleid te kunnen uitvoeren dat verenigbaar is met deze internationale overeenkomsten.”
Het landbouwbeleid begon als sociaal beleid om de bevolking te kunnen voeden. Nu is het een beleid dat enerzijds een enorme economische activiteit met zich meebrengt en anderzijds poogt de ecologische duurzaamheid te bevorderen
Hoe pakken we het dan aan?
De voormalig EU-commissaris stelt dat het landbouwbeleid zich in de voorbije 60 jaar steeds verder heeft ontwikkeld. “Het begon als sociaal beleid om de bevolking te kunnen voeden”, onderlijnt Hogan. “Anno 2024 is het geëvolueerd tot een beleid dat enerzijds een enorme economische activiteit met zich meebrengt en anderzijds ook de ecologische duurzaamheid poogt te bevorderen op lokaal niveau.”
Bij deze evolutie zijn frustraties ontstaan. Hogan geeft aan dat boeren zich genegeerd voelen omdat ze niet geraadpleegd zijn over hoe de regels moeten geïmplementeerd worden. Toch niet in die mate zoals het zou moeten volgens hem. “Want het zij zijn die zorgen voor voedselzekerheid, werkgelegenheid en ook een overschot op de handelsbalans bereiken. Het zijn zij die betrokken zijn bij zowel handel, onderzoek en innovatie als digitalisering, milieu- en klimaatactie en waterbeheer. Ze zijn overal bij betrokken. De boer moet simpelweg in het middelpunt van de beleidscirkel komen te staan.”
Betrek de boer
“Ik denk dat dit dé uitdaging voor beleidsmakers is, hoe we boeren er daadwerkelijk bij kunnen betrekken”, zegt Hogan. “Ik ben het eens met Vlaams minister van Landbouw Jo Brouns (die eerder op het symposium sprak, red.) dat we naar hen moeten luisteren en met hen moeten praten in de plaats van tegen hen te praten. Ondertussen is de strategische dialoog over de toekomst van de landbouw van start gegaan. Daar moet praktisch gekeken worden waar we boeren daadwerkelijk kunnen helpen om de doelen te bereiken die we allemaal willen.” Volgens Hogan gaat het erom dat iedereen zijn steentje bijdraagt aan het bereiken van de internationale doelstellingen, want voedsel en landbouw gaat niet alleen over boeren.
Hulp bij het bereiken van de doelen
Hogan komt op het symposium op de proppen met zijn visie over hoe de boeren geholpen kunnen worden. “Uit naam van de maatschappij krijgen boeren geld van de Europese Unie, in de vorm van subsidies. Aan die subsidies zijn heel wat voorwaarden verbonden, allerlei verplichtingen en verantwoordelijkheden. In ruil levert de boer voedsel van hoge kwaliteit. De maatschappij krijgt hiervan een dividend in relatie tot milieu en duurzame ontwikkeling”, legt hij het belang van subsidies uit. Ook is volgens hem het aanreiken van nieuwe technologieën een belangrijk manier waarbij boeren geholpen kunnen worden.
“Daarnaast moeten ook de agrarische adviesdiensten gemobiliseerd en versterkt worden om boeren te helpen, om bijvoorbeeld aanvullende inkomstenbronnen te vinden”, vervolgt de voormalig Ierse eurocommissaris. “En die zijn er in grote aantallen, van boerderijcamping, naar vergisting en energieopslag.” Naar de mening van Hogan moeten de producentenorganisaties centraal bij de aanpak betrokken worden. “Als de boer alleen is, gebeurt er niets”, zodus Hogan. “Ik vind dat zij het voortouw moeten nemen om de boeren te laten zien dat er een kans is op een extra inkomen naast hun productie en levering.”
De nadruk van de EU op kwaliteit heeft geleid tot een handelsoverschot van 57 miljard euro voor agrovoedingsproducten. Moest elke andere sector van de Europese economie het zo goed doen, dan zouden we nu zo geen vlakke Europese economie hebben
Handelsoverschot
De koers van de landbouw die Hogan op het symposium beschreef, staat volgens hem niet los van de richting die de handel uitgaat. “Globaal is het dieet en consumentengedrag aan het veranderen”, stelt Hogan. Daarbij onderstreept hij de globale stijgende vraag naar hoogwaardige Europese agrovoedingsproducten. “De snelst groeiende bevolking in de wereld, in termen van middenklasse, woont in Azië. Zij willen waar de Europeanen al gedurende een lange periode in hebben geïnvesteerd: onze kwaliteitsproducten. De nadruk van de Europese Unie op kwaliteit heeft onlangs geleid tot een handelsoverschot van 57 miljard euro voor agrovoedingsproducten. Moest elke andere sector van de Europese economie het zo goed doen, dan zouden we nu zo geen vlakke Europese economie hebben.”
De voormalige commissaris concludeert dat Europa de handelsmogelijkheden voor de landbouw dus niet opnieuw moet uitvinden. Maar dat handel wel moet gebeuren in een context waar anderen ook kunnen concurreren met de EU, die zeer hoge kwaliteitsnormen heeft.
Boeren voelen zich genegeerd omdat ze niet geraadpleegd zijn over hoe de regels moeten geïmplementeerd worden. De boer moet simpelweg in het middelpunt van de beleidscirkel komen te staan
Hij benadrukte verder dat de Europese Unie voor elk miljard euro aan agrifood-export 14.000 banen creëert. Dit cijfer onderstreept vooral de cruciale rol die de sector speelt in het stimuleren van de economie en tewerkstelling in de vele EU-plattelandsgebieden. “De landbouwsector en de export van landbouwproducten creëren veel jobs. Als dit er niet zou zijn, weet ik niet wat er ondernomen zou moeten worden om eenzelfde tewerkstelling te hebben voor de mensen die op het platteland wonen en werken. Dit wordt te vaak als vanzelfsprekend beschouwd”, aldus Hogan.
Handelsvooruitzicht
Hogan ziet de te toekomst van de agrifood-export positief in. “Al onze inspanningen beginnen zijn vruchten ondertussen af te werpen”, aldus de ex-commissaris. “De wereldmarkt begint te reageren op wat Europa al de hele tijd aan het doen is. Maar we mogen nu niet stilstaan. Grote investeringen in de plattelandsgebieden kunnen alvast de handelsvooruitzichten verbeteren. Hierbij moeten we gebruik maken van de reputatie van onze kwaliteit bij producten met een beschermde oorsprongsbenaming of beschermde geografische aanduiding. Deze beschermingen ondersteunen binnenlandse producenten in een wereldwijde concurrentie.”
Handelsovereenkomsten
Hogan haalt aan dat tegen 2030 12 landen, waaronder Canada, Mexico, Thailand, Vietnam en Japan, naar verwachting 13 procent van de totale agrovoedingsmiddelenexport van de EU voor hun rekening zullen nemen. Daarbij zullen ze ook 34 procent van de EU-import van agrovoedingsmiddelen uitmaken. “De EU heeft het vermogen om haar export nog sterk te vergroten via deze 12 landen. De handelsakkoorden die we tussen deze landen opmaken, zouden in de toekomst goed kunnen zijn voor een stijging van zes miljard euro in de handel in de EU”, aldus Hogan die het wederzijdse voordeel van dergelijke partnerschappen tracht te illustreren. “Als we een geopolitieke strategische agrifoodsector willen, dan moet er handel gedreven worden. Handel is ook een hefboom voor de politiek, en de milieu- en duurzaamheidsagenda die we zowel in de Europese Unie als in de rest van de wereld willen bevorderen.” Hogan benadrukte dat de uitdaging hierbij is dat alle voordelen die hieruit komen, terug moeten vloeien naar de landbouwers zodat er een rechtstreeks verband is tussen de handel en eindinkomens van de landbouwers.
Hogans opmerkingen bleven echter niet onbesproken op het symposium. Enkele producenten in de zaal uitten hun bezorgdheid dat de recente handelsovereenkomsten hun sectoren in een nadelige positie hebben gebracht. Zo stelden ze dat de steeds strenger wordende normen, de concurrentiepositie van EU-producten verzwakken. In antwoord op deze zorgen benadrukte Hogan de noodzaak om hierin een gemeenschappelijke basis te vinden. Hij gaf toe dat het waarborgen van inkomens voor boeren een prioriteit is bij de EU, maar dat de extra belastingen en initiatieven van de lidstaten zelf, de uitdagingen voor producenten alleen maar groter maken.
“De handel in agrifood heeft invloed voor miljoenen boeren en werknemers in de EU”, concludeert Hogan. “Ik hoop dat de EU-vrijhandelsovereenkomsten in de toekomst worden versterkt. Maar we moeten er onszelf ook aan herinneren dat er telkens gestreefd wordt naar een alomvattend resultaat.”
