Hoe (on)terecht is de paniek over antibiotica in ons eten?

Professor diergeneeskunde Jeroen Dewulf is voorzitter van AMCRA, een kenniscentrum opgericht om antibioticagebruik bij dieren te reduceren. Volgens hem weerspiegelt de proef niet de realiteit. Een zeer groot aandeel van de dieren die we eten, zijn nooit behandeld geweest met antibiotica. “De framing is totaal fout. De stelling dat er in alle vlees antibiotica aanwezig is, zelfs in hele lage concentraties, slaat nergens op”, zegt hij.

Het probleem van antibioticagebruik bij mensen is volgens Dewulf slechts in “absoluut verwaarloosbare” mate te wijten aan onze voeding. Hoewel Belgische landbouwdieren ooit nog preventief antibiotica kregen om ziektes te vermijden, is dat vandaag absoluut niet meer het geval. “Preventief gebruik van antibiotica is verboden, en de sector heeft zeer veel inspanningen geleverd om het gebruik ook in andere gevallen te minderen”, zegt hij. “Antibioticagebruik in de veehouderij is sinds 2011 met 60 procent gedaald. Dat kunnen we niet zeggen van de humane geneeskunde. Antibiotica zal soms nog worden toegediend bij erg zieke dieren – als dat nodig is om hun welzijn te garanderen – maar dat gebeurt meestal alleen bij jonge dieren die zeer ver verwijderd zijn van de slacht.”

Antibiotica bij dieren steeds zeldzamer

Dat de studie uitgaat van een worst case scenario, waarbij een consument vier weken lang toevallig vlees eet dat telkens de maximaal toegelaten hoeveelheid antibiotica bevat, leidt volgens Dewulf tot verkeerde conclusies. “In theorie kan het wel, maar wat men eruit besluit gaat niet één, maar meerdere bruggen te ver. In de studie gebruikt men een rood antibioticum. Antibiotica worden gesorteerd met de kleurcodes geel-oranje-rood om het risico op resistentie weer te geven. Rode antibiotica hebben een hoog risico, en dus mogen ze enkel worden gebruikt als men kan bewijzen dat er geen alternatieven zijn. Dat komt zelden voor. Sinds 2011 is het gebruik van rode antibiotica met 81 procent gedaald. Bij runderen wordt dit middel niet gebruikt, bij varkens ook niet. Enkel bij pluimvee, af en toe, wanneer het echt nodig is. Er zitten dus heel wat veralgemeningen in de studie die niet correct zijn.”

Toch ziet Dewulf met spijt dat de dierlijke sectoren opnieuw een deuk krijgen in hun imago. “Ik lees de berichtgeving die volgt op deze studie. Dierenartsen en veeboeren worden weer eens geviseerd en dat is absoluut niet terecht.”

ITG: "Wél stijging wereldwijd"

Of de beleidsmakers zullen ingaan op de oproep van ITG om de antibioticalimieten in onze voeding bij te stellen, is afwachten. ITG-professor Chris Kenyon hoopt van wel. "We zijn het eens met Jeroen Dewulf dat de concentraties antibiotica die in de vleesindustrie in België worden gebruikt, aanzienlijk zijn gedaald", zegt hij. "Dit geldt echter niet wereldwijd, waar deze hoeveelheid elk jaar toeneemt. Er zijn ook recente studies uit Europa en het Verenigd Koninkrijk die aantonen dat de concentraties antibiotica in voedsel vaak vele malen hoger zijn dan de maximaal toegestane limieten (MRL's). Er zijn ook een aantal studies die een verband leggen tussen het gebruik van antibiotica bij voedselproducerende dieren en antimicrobiële resistentie bij bacteriën bij mensen. "

"Uiteindelijk onderzochten we een zeer eenvoudige en concrete vraag. Kunnen de toegestane concentraties antibiotica in voedsel resistentie veroorzaken? Onze resultaten suggereren dat het antwoord ja is. We hebben ook vastgesteld dat de zogenaamde veilige limieten ons microbioom beïnvloeden. Tot slot, als je kijkt naar de criteria die EMA (European Medicines Agency, red.) en FAO hanteren om de MRL's of aanvaardbare dagelijkse inname (ADI) te bepalen, dan zie je dat de inductie van antibioticaresistentie of het effect op het microbioom daar niet in zijn opgenomen."