Glyfosaat en zeker Roundup is gevaar voor waterjuffers

Daags nadat op EU-niveau beslist is om de vergunning voor glyfosaat met vijf jaar te verlengen, communiceert de KU Leuven dat de onkruidbestrijder toxisch is voor zeldzame waterjuffers. “Waterjuffers komen met pesticiden, zoals Roundup, in contact door afstroming vanuit landbouwgebieden”, zegt postdoctoraal onderzoeker Lizanne Janssens. “Onze testen tonen aan dat zowel Roundup als glyfosaat schadelijk zijn voor de insecten. Roundup is toxischer dan het actieve bestanddeel glyfosaat, wat mogelijk te verklaren is door de stoffen die aan het middel worden toegevoegd om de opname door onkruiden te verhogen.”

De Europese Commissie wou de markttoelating van onkruidverdelgers op basis van glyfosaat met 15 jaar verlengen. Politiek was daarover geen eensgezindheid, zoals ook de wetenschap niet met één stem spreekt over de veiligheid van het herbicide. Op de koop toe is het maatschappelijk draagvlak voor glyfosaat zoek door het gelobby van fabrikant Monsanto en de anti-campagnes van milieuorganisaties. Uiteindelijk is een vergunning van vijf in plaats van 15 jaar als compromis uit de bus gekomen.

Daags nadat de beslissing viel, geeft de KU Leuven ruchtbaarheid aan een door het Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek Vlaanderen (FWO) gefinancierd onderzoek dat het imago van glyfosaat opnieuw geen deugd doet. Professor Robby Stoks en postdoctoraal onderzoeker Lizanne Janssens van de afdeling Ecologie, Evolutie en Biodiversiteitsbehoud gingen na wat het effect is van Roundup en zijn actieve component glyfosaat op larven van een zeldzame waterjuffer. Beide zijn schadelijk, en het commerciële product Roundup blijkt toxischer dan glyfosaat op zich. “Mogelijk ligt de verklaring bij de stoffen die aan het middel worden toegevoegd om de opname door planten te verhogen. Daardoor kan het moeilijker zijn voor de waterjuffers om de toxische stof af te breken. Dit vereist wel nog verder onderzoek”, aldus de onderzoekster.

Glyfosaat op zich is minder toxisch dan Roundup, maar heeft ook negatieve gevolgen op de groei en zwemsnelheid van de waterjuffers. Lizanne Janssens: “Een lagere zwemsnelheid zorgt ervoor dat ze kwetsbaarder zijn voor hun natuurlijke vijanden. Hoe meer larven er worden opgegeten, hoe minder volgroeide waterjuffers er zijn die nakomelingen kunnen produceren. Glyfosaat remt ook de groei van de larven. Een lagere groei zorgt op zijn beurt voor kleinere volwassen exemplaren en minder nakomelingen. Zo vormt het gebruik van glyfosaat een bedreiging voor de algemene populatie van waterjuffers.”

Waterjuffers zijn allen bij wet beschermd in Vlaanderen en hebben een belangrijke plaats in de voedselketen. In het water zijn ze predatoren van ongewervelde dieren zoals de larven van vectormuggen en worden ze zelf opgegeten door vissen. Hun aanwezigheid houdt bepaalde interacties in het voedselweb in stand. Omdat waterjuffers zowel een levensfase in het water als op het land hebben, kunnen de schadelijke effecten van pesticiden bij deze insecten ook van het ene ecosysteem op het andere worden overgedragen.

“In de heersende discussie over glyfosaat wordt er weinig aandacht besteed aan de gevolgen voor de natuur”, zegt Lizanne Janssens. “Lange tijd werd zelfs gedacht dat het alleen toxisch was voor planten, maar dat blijkt zeker niet het geval. Ons onderzoek toont aan dat nieuw ontwikkelde glyfosaat-gebaseerde herbiciden, zelfs met minder schadelijke stoffen eraan toegevoegd, wel degelijk de fauna in onze vijvers zullen schaden.”

Meer info: Aquatic Toxicology