Gebrek aan kader voor PFAS-emissies in de lucht blijft voor onduidelijkheid zorgen

"Afvalverwerker Indaver stoot PFAS uit in de lucht in de Antwerpse haven en die is schadelijk voor de omwonenden", interpreteert klimaatorganisatie Climaxi het recente rapport van VITO. Het zou gaan om 1,3 kilogram PFAS op jaarbasis, aldus Climaxi.

Volgens Indaver zelf verwerkt men de PFAS-molecules echter "met kennis van zaken en op een veilige manier" en vallen de metingen binnen de gezondheidskundige grenswaarden voor orale blootstelling. "De studie kijkt echter niet naar de historische neerslag van PFAS op deze terreinen", zegt Climaxi. "We spreken onder andere over sportterreinen en een school waar kinderen dagelijks vertoeven en dus al jaren blootgesteld worden aan dagelijkse PFAS-gehalten."

Katrin Van den Troost van Climaxi stelt dat VITO pas na lang aandringen de studie rond PFAS-emissies in de lucht rond Indaver openbaar maakte. "We zijn onthutst. Voor de zoveelste keer is mogelijk essentiële informatie in een openbare studie onleesbaar gemaakt (grote stukken zijn volledig zwart gemaakt, red.) onder het mom van 'bedrijfsgevoelige informatie'", aldus Van den Troost.

"Wij communiceren in alle openheid over onze resultaten naar de omgeving", werpt Indaver tegen. "We organiseerden ook infosessies. Voor de totale PFAS is de 'vuilvracht' (de hoeveelheid verontreinigde stof die per tijdseenheid geloosd wordt, red.) op jaarbasis bij ons beperkt tot minder dan 2 kilogram. Wij voldoen zo aan alle strenge normen uit de lozingsvergunning. Het resultaat van de studie toont aan dat wij de EFSA-waarden (European Food Safety Authority) respecteren."

Stikstofmodel niet toereikend voor PFAS

In het recente onderzoeksrapport staat het zwart op wit geschreven: "Op basis van de huidig verkregen meetresultaten, kan berekend worden dat de jaargemiddelde en de maximale daggemiddelde concentraties de gezondheidskundige advieswaarden van het tijdelijk toetsingskader niet overschrijden." Waar maakt Climaxi zich dan druk om? 

"Er zijn al jaren gezondheidsproblemen", duidt Van den Troost. "De studie kijkt ook niet naar de neerslag van PFAS op de bodem en het water in de buurt van Indaver. Het is deze neerslag die een bedreiging vormt voor de kwaliteit van de bodem en het Scheldewater. De VITO-studie rond luchtemissiemetingen bevestigt net dat er concentraties PFAS in de lucht hangen die neervallen op woon- en landbouwgebied."

De vervuiling van tuinen en landbouwgrond is volgens Climaxi zo een feit. "En niemand weet hoe vervuild deze gronden precies zijn", klinkt het. "De waarden voor PFAS in de Schelde zijn al overschreden, iedere extra lozing is er één te veel. Om die reden verbiedt Nederland het zelfs om te vissen in de Westerschelde."

Climaxi ging te rade bij prof. Jacob de Boer, emeritus hoogleraar milieuchemie en toxicologie aan de Vrije Universiteit te Amsterdam. Volgens hem baseert VITO zich op het model dat voor stikstof wordt gebruikt. "Maar stikstof is zeer vluchtig en verspreidt zich over grotere afstanden dan PFAS." Volgens De Boer zijn de berekeningen van 'het Indaver-rapport' met andere woorden te optimistisch.

"1,3 kilogram per jaar voor PFAS niet acceptabel", zegt de Nederlander. "Dit is ook veel meer dan de maximum uitstoot van bedrijf Chemours in Nederland: 0,11 kilogram per jaar. En niet te vergeten is er ook nog de PFAS-neerslag van 3M uit de Antwerpse haven die reikt tot Stabroek."

Zowel Indaver als Climaxi bevestigen dat er op vlak van PFAS-emissies in de lucht op dit moment geen kader bestaat op Europees niveau. Er is tevens geen gestandaardiseerde meetmethode om de concentraties van PFAS in rookgassen te meten.

"Daarom baseert VITO zich dan maar op de gezondheidskundige grenswaarde voor chronisch orale blootstelling", aldus Van den Troost. "Maar we krijgen niet enkel via de lucht PFAS in ons lichaam, ook via eieren, rietjes, lipstick of fastfoodverpakking. De Nederlandse overheid legde het PFAS-producerend bedrijf Chemours een grens op.”

Van den Troost begrijpt niet waarom de lat in Vlaanderen voortdurend lager wordt gelegd dan bij onze noorderburen. "Het blijft wachten tot Vlaanderen zijn milieubeleid echt onder handen neemt. Als wij documenten opvragen bij de overheid, dan botsen we in het dossier van Indaver voortdurend op bezwaren: meestal zijn het bedrijfsgeheimen of zaken die deel uitmaken van een procedure. Dat zijn beide echter verkeerde interpretaties van de wet op openbaarheid van bestuur. Er hangt blijkbaar een heel grote beschermende hand boven het hoofd van Indaver en zijn hoofdaandeelhouder Katoennatie."

Climaxi vraagt tot slot om een volledige openbaarheid van de VITO-studie. Daarnaast vraagt men om een bloedonderzoek bij omwonenden en medewerkers van Indaver. "Tot slot vragen wij ook een uitbreiding van de no-regret zone naar Stabroek en Hoevenen, een bodemonderzoek in tuinen en landbouwgrond rond Indaver en het stockeren van PFAS-afval tot dat er wetenschappelijk zekerheid is voor mens en milieu."